Morgunblaðið - 28.05.2020, Qupperneq 28

28 FRÉTTIRViðskipti | Atvinnulíf
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. MAÍ 2020
VIÐ TENGJUMÞIG
KORTA býður uppá örugga greiðsluþjónustu og
hagkvæm uppgjör. Posar, greiðslusíður, áskriftagreiðslur
eða boðgreiðslur. Greiðslumiðlun er okkar fag.
Suðurlandsbraut 30, 108 Reykjavík, 558 8000 / korta@korta.is / korta.is
heimsfaraldurs kórónuveirunnar,
sem ekki rúmast innan fjárheimilda
almenns varasjóðs fjárlaga, þegar
kostnaðaráhrif liggja betur fyrir“.
Spá 8,5% samdrætti
Fram kemur í fylgiskjali fjármála-
ráðuneytisins að 8,5% samdráttur
geti orðið í hagkerfinu í ár.
„Verði það niðurstaðan er um að
ræða nokkuð minni og skammvinnari
samdrátt en í kjölfar alþjóðlegu fjár-
málakreppunnar. Þá bendir greining-
in til þess að hagkerfið gæti vaxið um
5% strax á næsta ári. Niðurstöðurnar
gefa til kynna að einkaneysla gæti
dregist saman um 7% í ár en vaxið
kröftuglega á því næsta,“ segir þar
jafnframt.
Reynslan af fyrri efnahagsáföllum
bendi til að hluti framleiðslutapsins
verði varanlegur og að skatttekjur
verði þar með lægri sem því nemur.
Áætlað er að halli á ríkissjóði verði
um 300 milljarðar í ár, á rekstrar-
grunni, og um 200 milljarðar á næsta
ári. Það sé um 10,4% og 6,3% af vergri
landsframleiðslu. Til samanburðar
hafi hallinn á ríkissjóði verið um 200
milljarðar eftir kreppuna 2008, eða
12% af VLF.
Þetta er mikil breyting frá fjár-
lagafrumvarpi fyrir 2020 en þar var
áætlað að útgjöld og tekjur ríkissjóðs
yrðu í jafnvægi; heildarafkoman yrði
0% af VLF. En fjármálaáætlun til
fimm ára hafði þá verið endurskoðuð
eftir fall WOW air.
Bent er á að tveir þættir séu ekki
teknir með í reikninginn. Annars veg-
ar kunni ábyrgðir ríkissjóðs á stuðn-
ingslánum og viðbótarlánum til fyr-
irtækja að nema allt að 90 milljörðum.
Gera verði ráð fyrir að ríkissjóður
verði að gjaldfæra hjá sér afskriftir á
hluta þeirra. Hins vegar sé gert ráð
fyrir fullum heimtum á skattskilum
sem frestað sé milli áranna 2020 og
2021 en umfangið sé nærri 50 millj-
örðum. Gera verði ráð fyrir að afföll
verði af þeim skilum. Miðað við 50%
afskriftir af lánunum og þriðjungs af-
föll af skattskilum geti þessir liðir
kostað ríkissjóð 62 milljarða króna.
Jafnframt benda framreikningar til
að halli á rekstri ríkissjóðs geti legið á
bilinu 3-4% af vergri landsframleiðslu
árin 2022-25.
Halli hjá sveitarfélögum
Loks er birt afkomuspá fyrir sveit-
arfélögin. Niðurstöður ráðuneytisins
eru að afkoma sveitarfélaga á rekstr-
argrunni geti orðið neikvæð um 33
milljarða í ár, eða um 1,2% af VLF, og
20 milljarða á næsta ári, eða sem
svarar til 0,7% af VLF.
Spá miklum hallarekstri
 Fjármálaráðuneytið gerir ráð fyrir 490 milljarða halla á ríkissjóði á árunum 2020-21  Að auki gætu
lán og tapaðar skatttekjur kostað ríkissjóð tugi milljarða  Hætt við að atvinnuleysi verði langvinnt
Sviðsmyndir um afkomu- og skuldahorfur ríkissjóðs og hins opinbera
Tekjur Gjöld Afkoma
Á rekstrargrunni skv. GFS-staðli Á greiðslugrunni
Milljarðar kr. 2020 2021 2020 2021
Undirliggjandi afkomuþróun -48 -86 -64 -105
Mótvægisráðstafanir v. COVID-19 -119 -11 -145 15
- þar af tekjuráðstafanir -18 -11 -44 15
- þar af útgjaldaráðstafanir -101 0 -101 0
Áhrif sjálfvirkra sveifl ujafnara -128 -98 -122 -91
- þar af aukið atvinnuleysi -37 -22 -37 -22
- þar af lækkun tekna -91 -76 -85 -70
Áætluð afkoma (heildarjöfnuður) -295 -195 -331 -182
- sem hlutfall af VLF -10,4% -6,3% -11,7% -5,9%
Skuldir hins opinbera skv. skuldareglu 2005-2021, sem hluffall af VLF
75%
50%
25%
0%
Skuldir
'05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 '17 '18 '19 '20 '21
19% 21% 18%
53%
65% 64% 60% 62% 60%
53%
47%
39% 35%
28% 28%
44% 47%
Afkomuþróun ríkissjóðs 2005-2021 án óreglulegra liða, sem hluffall af VLF
6%
4%
2%
0%
-2%
-4%
-6%
-8%
-10%
40%
35%
30%
25%
20%
15%
10%
Tekjur, gjöld Afkoma
'05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 '17 '18 '19 '20 '21
Áætluð afkoma ríkissjóðs 2020 og 2021 ÁÆTLUN
ÁÆTLUN
Heildarjöfnuður
ríkissjóðs árið 2020
Samkvæmt frumvarpi
til fjárlaga frá
september 2019:
0,0%
af vergri landsframleiðslu.
Samkvæmt endur-
skoðaðri fjármálaáætlun
í maí 2020:
-10,4%
af vergri landsframleiðslu.
H
e
im
ild
: F
ru
m
va
rp
t
il
fj
á
rl
a
ga
f
yr
ir
á
ri
ð
2
0
2
0

o
g
f
ru
m
va
rp
u
m
f
já
rm
á
la
á
æ
tl
u
n
2
0
2
1–
2
0
2
5
Sveitarfélög
Ríkissjóður
BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Fjármálaráðuneytið áætlar að skuld-
ir hins opinbera, sem hlutfall af lands-
framleiðslu, muni hækka úr 28% 2019
í 47% árið 2021. Með því yrði skulda-
hlutfallið álíka hátt og árið 2015.
Þetta kemur fram í sviðsmyndum
ráðuneytisins um mögulegar afkomu-
og skuldahorfur hins opinbera fyrir
árin 2020 og 2021.
Sviðsmyndirnar fylgja með frum-
varpi um breytingar á lögum um
opinber fjármál.
Markmið frumvarpsins er að skapa
ríkissjóði svigrúm til að bregðast við
kórónuveirufaraldrinum. Það er
þannig liður í að undirbúa endurskoð-
un fjármálastefnu fyrir árin 2018-
2022, fjármálaáætlun fyrir árin 2021-
2025 og fjárlagafrumvarp fyrir árið
2021. Stendur til að leggja þetta fram
samhliða á Alþingi 1. október.
Tilefnið skýrt
Fram kemur í greinargerðinni að
vegna þeirrar djúpu kreppu sem fylgt
hefur faraldrinum hafi „allar megin-
forsendur fjármálastefnunnar brost-
ið“. Þá sé „óráðlegt“ að hið opinbera
„magni upp yfirstandandi samdrátt-
aráhrif með því annaðhvort að auka
skattlagningu eða draga úr umsvifum
til að uppfylla þau markmið um af-
komu og skuldastöðu sem í henni
voru sett“. Slíkar ráðstafanir myndu
enda ganga gegn „grunngildi laga um
opinber fjármál um stöðugleika, sem
felst m.a. í því að stefna í opinberum
fjármálum stuðli að jafnvægi í efna-
hagsmálum“.
Þá segir að „nauðsynlegar forsend-
ur um þróun efnahagsmála hafi enn
sem komið er ekki skýrst nægilega til
þess að unnt verði að leggja fram end-
urskoðaða fjármálastefnu“.
„Útlit er fyrir að efnahagssam-
drátturinn verði dýpri og vöxturinn í
kjölfarið hægari en spáð var í fyrstu
og að atvinnuleysi geti orðið lang-
vinnara en Íslendingar eiga að venj-
ast,“ segir þar einnig. Það muni taka
tíma að sjá hvaða áhrif mótvægis-
aðgerðir ríkisstjórnarinnar muni hafa
á efnahagslífið.
Vegna óvissunnar þyki ekki rétt að
leggja fram fjármálastefnu og fjár-
málaáætlun við þessar aðstæður.
Gert er ráð fyrir því að í frumvarpi
til fjáraukalaga í haust muni þurfa að
afla frekari fjárheimilda, „m.a. til að
mæta auknum útgjöldum Atvinnu-
leysistryggingasjóðs á yfirstandandi
ári og öðrum kostnaði af völdum
„Í þessu ástandi væri glapræði að ætla að skattleggja
einkageirann til þess að fjármagna halla ríkissjóðs.
Hann hefur orðið fyrir miklu höggi og það myndi magna
áhrifin af því.“ Þetta segir Bjarni Benediktsson, fjár-
mála- og efnahagsráðherra, spurður út í hvernig hann
sjái fyrir sér að ríkissjóður vinni á þeim gríðarlega halla
sem útlit er fyrir að safnast muni upp á yfirstandandi
ári og því næsta.
„Við höfum orðið fyrir varanlegu tjóni á lands-
framleiðslunni og mörg störf hafa tapast. Það er al-
gjört forgangsmál að endurheimta einhver þeirra og
skapa önnur ný. Samhliða því er augljóst að við getum
ekki haldið áfram að auka ríkisútgjöld með þeim hætti
sem við höfum gert á undanförnum árum. Við höfum
ekki efni á því og ef sú þróun verður ekki stöðvuð verð-
ur staðan enn alvarlegri en hún er nú.“
Hann ítrekar þó að vel hafi verið bú-
ið í haginn fyrir áfall í efnahagslífinu á
síðustu árum. Það hafi verið gert með
því að lækka skuldir ríkissjóðs veru-
lega. Hins vegar verði nú að sætta sig
við skuldasöfnun í ákveðinn tíma.
„Við getum fjármagnað þessa
stöðu á meðan við komum okkur upp
úr vandanum. Það getum við með fjöl-
breyttum hætti. Við höfum m.a. gefið
út víxla og þá munum við einnig ráð-
ast í innlenda skuldabréfaútgáfu. Við áttum mikið laust
fé þegar áfallið reið yfir, við færðum fjármuni sem
komu frá Íbúðalánasjóði inn í fjármálaráðuneytið og
þar eru peningar sem við notum til þess að létta róð-
urinn.“
Skapa þarf störf og stöðva útgjaldavöxt
VÆRI GLAPRÆÐI AÐ SKATTLEGGJA EINKAGEIRANN MEIRA EN ORÐIÐ ER
Bjarni
Benediktsson