Vinnan - 01.11.1949, Page 27

skáldlegu seiðmagni, svo að mann langar til að lesa
þau aftur, enda þótt orðin líkist einna helzt fórnar-
reyk véfréttarinnar í Delfi.
Söngvari heimslystarinnar
Vilhjálmur frá Skáholti. Sól og menn
Bókaverzl. Kr. Kristjánssonar Rvk 1948
Vilhjálmur frá Skáholti hefur nú rofið margra ára
þögn og kvatt sér hljóðs með nýrri ljóðabók, Sól og
menn. Síðustu ljóðabók hans, Vort daglega brauð,
sem kom út 1936, var svo vel tekið, að það varð
að prenta hana í tveim útgáfum, og eru þess fá
dæmi um íslenzka ljóðabók.
Síðan þetta var, hefur verið háð grimmúðleg heims
styrjöld. Vilhjálmur hefur líka háð sína einkaheims-
styrjöld, bæði á vígvelli ytri aðstæðna og í eigin sál,
og sá hildarleikur virðist hafa verið bæði harður og
tvísýnn:
„Því ég hef kvalizt meira en margur hyggur
og maður skrifar nokkurn tíma á blað,.“
Hildarleikurinn virðist meira að segja hafa verið
mannskæður ef dæma má eftir kvæðinu „Þegar ég
var drepinn.“ En sem betur fer ber ekki að skilja
þetta bókstaflegum skilningi, því að þetta reyndist
hvorki tímanlegur, andlegur né eilífur dauði, og Vil-
hjálmur kom úr orrahríðinni með sigurbros á vör
og lýsir vígi á hendur sér, og það er sjálfur dauðinn,
sem hefur orðið að lúta fyrir honum.
„ég mun ekki deyja, því dauSinn er leikfang mitt,
í dögun lífsins vann ég sigur á honum.“
Og hann hefur upp alvíssrödd sína og mælir af
sannfæringarkrafti og sjálfsöryggi þess spekings og
spámanns, sem veit sér ekkert hulið:
„Trúðu mér, harn, mín tunga er heimsins ljós.“
En hvernig hefur svo Vilhjálmur öðlazt sigur sinn?
Eða hefur hann yfirleitt unnið nokkurn sigur? Eru
þetta ekki tóm mannalæti, innantómt gaspur, kok-
hreysti? Því miður bendir margt til þess, að hann
hafi verið fullfljótur á sér að fagna sigrinum. Að
vísu prettar hann engan á bókarheitinu. Kvæðin eru
um sól og menu og miklu fleira. Vilhjálmur skýtur
ekki yfir markið. Miklu fremur undir það. Og örinni
geigar stundum fram hjá því. Hugsunin er oft loðin
og málið órökvíst. Hann gerir sig oft sekan um það,
sem í rökfræðinni er kallað vítahringur,, circulus
vitiosus. Stuðlun og rími er stundum ábótavant og
atkvæði misjafnlega mörg í vísuorðum. Þetta, og
fleira af slíku tæi, ber vott um skort á smekkvísi,
svo og hroðvirkni.
Höfundurinn er, vægast sagt, óheppinn, þegar
hann ætlar að leggjast djúpt og punta upp á skáld-
skapinn með heimsspeki og vísindum. Ég veit t. d.
ekki, hvað kunnáttumenn í fræðunum segja um þessi
vísindi í upphafi kvæðisins „Purquoi pas?“:
„Hver gróandi moldar er gjöf frá sunnu,
gleðin frá sorg, er í fæðingu dó.
Æskan er tákn þess að eldslogar brunnu, /
andinn að kraftur í frumefni bjó.“
Höfundi virðist mikið í mun að viðra fræði-
mennsku sína og koma þekkingu sinni á framfæri:
„sem gimsteinn sést borgin, borgin, sem færði mér fræ
hinna fegurstu tóna, er einatt í sál minni hljóma
En skylt er að játa, að ég skil ekki þá bótaník, að
tónar geti sprottið upp af fræjum, og ég get ekki
heldur defínerað kontrapunktinn í þeim hljómum,
sem slíkir tónar mynda.
Þá er mér stórlega til efs, að gengi Noregs eða
Nordahl Griegs hafi hækkað við kvæði það, sem
hann helgar hinni norsku hetju og skáldi. Hins vegar
sleppa þeir Pílatus og Lucifer nokkurn veginn ó-
skaddaðir frá viðskiptum sínum við höfundinn, enda
er manni ekki tiltakanlega sárt um þá.
Svo sem áður hefur verið drepið á er smekkvísi
skáldsins oft talsvert ábótavant. Og þó að ég beri
ekki ýkjamikla virðingu fyrir Maríu mey sem slíkri,
álíti, sine dubio, að hún hafi kunnað að beygja
amo í öllum modis og temporibus, finnst mér það
ósmekkleg léttúð að kalla hana Maju og lýsa því
yfir, að atlot hennar hafi verið „mesta fyrirtak," eins
og verið sé að tala um ástandsdömu, nýkomna úr
blesspartýi sunnan úr Keflavík, þar sem hún hefur
staðizt öll hugsanleg próf.
Hér hefur verið tínt til sitthvað, sem miður er
um þessa bók. En skylt er einnig að geta þess, sem
vel er um hana. Hún minnir mig raunar á söguna
um bónda nokkurn fyrir norðan, sem var að leggja
inn rjúpur hjá verzlun einni að haustlagi. Verzlunar-
VINNAN
185