Gisp!

Ataaseq assigiiaat ilaat

Gisp! - 12.03.2005, Qupperneq 104

Gisp! - 12.03.2005, Qupperneq 104
mannlegar og stíllinn í heild dramatískari og meira ítaktvið umfjöllunarefnið. Þegarfyrirrennarar Maus, smásögurnar “Prisoner on Hell Planet” og “Maus” eru bornar saman við skáldsöguna verður allt þetta enn meira áberandi. 1 “Hell Planet" er fólk f stað dýra og stíllinn er expressíonískur, þrúgandi - sterkur, en næstum yfirþyrmandi. (“Maus” eru mýsnarog kettirnír komin til sögunnar en sagan er teiknuð í mun flúraðri og hlaðnari stíl, sem var í raun hinn almenni stíll höfundar, en hann ákvað síðan að vinna teíkningarnar niður í það látleysi sem eínkennir skáldverkið. Almennt er niðurstaðan sú að leiðin sem farin er í Maussé betur heppnuð, hún grípi lesandann fastari tökum en hinn aggressívi expressíoníski stíll. Johnston nefnir kenningu Scott McClauds í þessu sambandi, en í Understanding Comics (1993) ræðir hann muninn á raunsæjum og einföldum teikningum af persónum og álítur að lesandi eigi auðveldara með að samsama sig einföldum útlínum andlita á persónum. Einfaldar útlínur ásjónu dýrs í stað mannsandlits ættu því að bjóða uppá enn meiri samsömun. Það erauðveltað hugsa sér að ‘fyndnudýra’ hefðin ýti enn frekar undir þetta, en fyndnudýra efnið er fyrst og fremst álitið barnaefni. ( því efni skiptir ímyndunarafl barnsins miklu máli, barnið lifir sig inn í ævintýraheim hinna talandi dýra, það persónugerir dýrin og sér sig í þeim ~ ég gat til dæmis aldrei þolað hvað illa var farið með úlfa - og sú reynsla, eða upplifun innlifunar, rifjast svo upp þegar dýr dúkka aftur upp sem persónur í allt öðru samhengi. Hér mætti næstum kalla til kenningu Freu.ds um hið ókennilega eða óhugnanlega, sem einmittgengur útá þetta: reynsla barnsins, að mestu bæld, birtist aftur í nýju formi á fullorðinsárum, en nú hefur áhrifamátturinn aukist og breyst, því ekkert er eins og var, hugmyndir bernskunnar eiga ekki lengur við. Það skyldi þó aldrei vera að þetta væri ástæðan fyrir vinsældum Maus? Reyndar er ekki fjarri lagi að nefna Freud þegar talað er um Maus, því samband sonarins við föðurinn, í skugga sjálfsmorðs móðurinnar, býður jú uppá miklar Freudískar pælingar. En látum þetta nægja. MILLIKAFLI Æviskrif voru, eins og áður sagði, engin nýlunda fyrir höfunda og lesendur neðanjarðarmyndasagna. Þær blómstruðu á síðari hluta sjöunda áratugarins og fyrstu árum þess áttunda, í kjölfar hnignunar meginstraumsmyndasögunnar. Sú hnignun sigldi síðan í kjölfar ritskoðunar, en á sjötta áratugnum fór myndasagan fyrir rétt með þeim afleiðingum að myndasöguútgefendurtóku uppsjálfsritskoðunar- batterf sem útrýmdi öllu óviðeigandi efni úr myndasögum: ofbeldi, kynlífi, gagnrýni á stjórnvöld, óæskilegum skoðunum... Allt var þetta síðan tekið upp af neðanjarðarmyndasögunni rúmum 10 árum síðar. Neðanjarðarmyndasögur voru, eins og nafnið gefur til kynna, ekki gefnar út af stóru meginstraums- fyrirtækjunum, heldur var þetta efni gefið út af einstaklingum og síðar litlum fyrirtækjum sem sérhæfðu sig í slíkri útgáfu. Dreifingin fór að sama skapi framhjá viðurkenndum leiðum, en yfirleitt var þetta efni selt í ýmsum sérverslunum fyrir undarlegt dót. Með þessu móti var tjáningarfrelsið algert og myndasöguhöfundar nýttu sér það óspart til að reyna á þanþol formsins. Meðal annars komu þarna fram ýmiskonaræviskrif, persónulegri en almennt þekktust áður, oft í formi hugleiðinga, dagbóka, minningabóka, sjálfsævisagna, ævisagna eða annarskonar naflaskoðana. Sem dæmi má nefna skrif Roberts Crumb, en um hann er fjallað annarsstaðar í þessu riti. Með breyttum viðfangsefnum kom einnig breyttur stíll, ný nálgun á myndmálið og nýjar tilraunir með samspil forms og innihalds. Spiegelman var einn af þeim sem kom fram á sjónarsviðið með neðanjarðarmyndasögunni og eru sögur hans frá áttunda áratugnum mjög tilraunakenndar. Þar leikur hann sér á ýktan hátt með formið og listasöguna, ýmist með því að klippa saman og sundur myndasögur í ‘klassískum’ stíl eins og í sögunni “Malpractice" eða með því að nota Picasso fígúrur sem persónur í sögum, eins og “Ace Hole: Midget Detective”. Neðanjarðarmyndasagan þreifst að hluta til í tímaritaútgáfu, hvortsem það voru ritsem sérhæfðu sig ( myndasögum, eða rit af öðru tagi sem birtu meðal annars myndasögur. Tímaritaútgáfa var lengi mikilvægur hluti myndasögunnar, en hvort sem er í Bandaríkjunum, Evrópu eða Japan, var það hin almenna regla að myndasögur birtust fyrst í tímaritum sem eru þá yfirleitt einskonar safnrit (þetta á ekki lengur við í Frakklandi og hefur einnig minnkað í Belgíu), síðan var sögunum safnað á bók (reyndar voru Bandaríkin langt á eftir með bókahluta). Þó neðanjarðarmyndasagan hafi með tímanum dalað - eða breyst, var þörfin fyrir tímarit sem sérhæfðu sig í myndasögum utan meginstraumsins ekki minni en áður. Spiegelman og Mauly tóku upp þennan bolta ogstofnuðu Rawárið 1980. Rawvar auðvitað afskaplega ‘artí’ tímarit, það var leiðandi í því að kynna evrópska myndasöguhöfunda, eins og Ever Meulen, Pascal Doury og Jacquel Tardy, auk þess sem þarna birtust þeir myndasöguhöfundar sem eru uppáhöld lesenda óháðu myndasögunnar í dag, Mark Bever, Chris Ware, Dan Cloves, Charles Burns, David Mazzuchelli og J. Otto Seibold. En slíkar sögur eru af mörgum álitnar hallar undir listrænuna, enda vinsælar meðal listaskólanema og bókmenntafólks, þetta eru sögurnar sem höfða til ‘annarra’ lesenda, fólks sem les ekki endilega myndasögur og hefur kannski ekki mikinn áhuga eða álit á þeim, en er tilbúið að gefa þessu efni séns. Aðrir innan myndasöguheimsins eru ekkert sérstaklega hrifnir af sögum af þessu tagi, af sömu ástæðu: þetta er of ‘artí’ sem margir álíta andstæðuna við myndasöguna, myndasagan á að vera skemmtiefni, helst þannig að hún sé ógagnsæ utanaðkomandi, en heill heimur fyrir innvígða. Bókmenntafólk og listafólk flækist bara fyrir og á ekkert með að skipta sér af. Hér er ég auðvitað að ýkja upp viðhorf sem ég hef stundum orðið vör við, undirliggjandi og ósögð (eða kannski hálfsögð), í skrifum og umræðum um myndasögur. Þetta á líka við í allri umræðu um ‘genrur’, hvort sem það er innan bókmennta eða kvikmynda, eða eins og í þessu tilfelli, vísi til heillar greinar, tiltekins miðils. Aðdáendamenningin sem skapast í kringum verk af þessum toga er oft ákaflega fastheldin á ‘eignarétt’ sinn á þessu efni, en þar skiptir það að vera innvígður miklu máli meðan utanaðkomandi þættir eru álitnir spillandi, byggðir á misskilningi. Öllu áhugaverðari er umræðan um notkun á myndasögum í myndlist, en í bókinni Splat Boom Pow: The Influence of Cartoons in Contemporary Art, sem er sýningarskrá fyrir samnefnda sýningu, fjalla Roger Sabin og Valerie Cassel um áhrif myndasögunnar í myndlist. Sabin, sem er myndasögusérfræðingur, er fremur skeptískur á þessi tengsl og bendir á að oft og iðulega eru þessi áhrif takmörkuð, jafnvel á misskilningi byggð, og sýni ekki endilega mikla þekkingu á forminu, né birti mikla virðingu fyrir því. Hann ræðir hvernig myndlistarmenn nota iðulega stakarfígúrureða ramma án þess að taka tillit til samhengis, en séu sjaldan að fjalla beint um formið í myndum sínum, það er myndasöguna sem ‘sequential art’ raðmyndaform. Því sé þessi notkun myndlistarmanna á myndasögunni handahófskennd ogfjalli í raun ekki um myndasöguna heldur um afþreyingarmenningu og íkon og fígúrur hennar. Og það sem verra er: það er lítil virðing borin fyrir höfundum þessara teikninga, því iðulega eru þær teknar upp án nokkurskonar tilvísunar til þess samhengis sem þær eru sprottnar úr og án þess að höfunda sé getið né leyfis leitað. Sýningarstýran, og ritstýra bókarinnar, Cassel, er hinsvegar á allt annari línu, hún kemur úr myndlistarheiminum og henni finnst frábært hvernig myndasagan fær nýtt líf í 102 | ART SPIEGELMANN
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170
Qupperneq 171
Qupperneq 172
Qupperneq 173
Qupperneq 174
Qupperneq 175
Qupperneq 176
Qupperneq 177
Qupperneq 178
Qupperneq 179
Qupperneq 180
Qupperneq 181
Qupperneq 182
Qupperneq 183
Qupperneq 184
Qupperneq 185
Qupperneq 186
Qupperneq 187
Qupperneq 188
Qupperneq 189
Qupperneq 190
Qupperneq 191
Qupperneq 192
Qupperneq 193
Qupperneq 194
Qupperneq 195
Qupperneq 196
Qupperneq 197
Qupperneq 198
Qupperneq 199
Qupperneq 200
Qupperneq 201
Qupperneq 202
Qupperneq 203
Qupperneq 204
Qupperneq 205
Qupperneq 206
Qupperneq 207
Qupperneq 208

x

Gisp!

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Gisp!
https://timarit.is/publication/1525

Link til dette eksemplar: nr. 9 (12.03.2005)
https://timarit.is/issue/414614

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.

nr. 9 (12.03.2005)

Iliuutsit: