Gisp! - 12.03.2005, Blaðsíða 135

en óhugnaður eða ókennileiki, annarleiki
og furðuheimar, myrkur og mystík, er
einkennandi fyrir stíl McKean sem á
stundum sver sig í ætt við hreinar
hrollvekjur. Vissulega á hann þar enn
margt sammerkt með Gaiman, en
margar sagna hans eru einmitt
hrollvekjur.
Það kemur þó ekki í veg fyrir að þeir
félagar geri ævintýri fyrir börn. The Day
I Swapped My Dad for Two Goldfish
(1998) er saga um dreng sem skiptir á
pabba sínum ogtveimurgullfiskum.
Vinur stráksins á tvo gullfiska sem
drengurinn ágirnist og ákveður að skipta
á þeim og föður sínum, sem hvort sem
er gerir ekkert annað en að sitja í stól
og lesa blaðið. En þegar móðirin kemur
heim er hún ekki ánægð með skiptin og
sendir strákinn með gullfiskana að fá
pabbann aftur heim í hús. Hefst nú mikil
þrautaganga, því fyrrum
gullfiskaeigandinn skipti á föðurnum fyrir
annan hlut ogsá skipti afturogað lokum
finnst faðirinn í kanínugirðingu,
umkringdur salati og gulrótum, heldur
rislágur með blaðið sitt. Sagan er sögð
þannig að síðan virkar eins og heill rammi
að því leyti að hún hefur öll sama
bakgrunn. Inn í eða yfir þennan grunn
eru síðan teiknaðir rammar, sem eru
yfirleitt stórir, hálfar og heilar síður og
þannig hefur bókin yfír sér greinilegt
yfirbragð barnabóka, en teiknístíllinn er í beínni
andstæðu við þetta og er órólegur og nokkuð hvass.
Dökkgulur litur er meginliturinn sem einnig dregur
úr barnalegum áhrifum. Á ferð sinni milli vinanna
birtast einnig andstæður í stétt og umhverfi, þar sem
þau systkinin fara milli húsa þarsem
heimilisaðstæður eru greinilega gerólíkar. Þannig
bírta teíkningarnar margvíslegar víddír og undirtóna
þessarar sakleysislegu sögu.
Önnur saga fyrir börn er The Wolves in the Walls
(2003) sem segir frá því að stúlkubarn uppgötvar
að það eru úlfar í veggjunum heima hjá henni. Allir
aðrir hafna slíku, segja að það geti ekki veriö, því
það sé þá endirinn á öllu. En auðvitað eru úlfar í
veggjunum og eina nóttina ryðjast þeir inn í húsið
og bola íbúum þess á brott. Sú stutta finnur ráð við
þessu: hún fer meðfjölskyldu sína inn í veggina þar
sem úlfarnir höfðu áður krafsað og þegar þau brjótast
fram bregður úlfunum svo að þeirflýja í skelfingu.
Þessi saga er öll mun æsingslegri en gullfískasagan
og býr bæði yfir meiri óhugnaði og meiri húmor.
Þetta endurspeglast í myndræna hlutanum, en enn
er það stíll McKean sem segir hálfa söguna. Úlfarnir,
sem krafsa og baksa í veggjunum, birtast okkur sem
krot á veggjunum en persónur og húsmunir eru
Ijósmyndir eða skuggamyndir. Þetta gæti gefið til
kynna að úlfarnir séu bara ímyndun stúlkunnar en
svo er einmitt ekki. Svipuð tækni er notuð og í
sögunni af gullfiskunum, dökkir lítir í bland við
skuggamyndir, og síðurnar eru lítið brotnar uppí
ramma. Þannig tekst McKean að halda sínum
ókennilegu einkennum mitt í sögu handa börnum.
Ókennileiki er ágætt lýsingarorð yfir Cages, en þar
kynnist lesandi ýmsum óútskýranlegum atburðum,
sem á einhvern dularfullan hátt tengjast húsum,
listum og köttum. Þó bókin sé í óvenju stóru broti
- margir hafa bent á að það minnir á listaverkabók
- er þó í megíndráttum stuðst við hefðbundin
myndasögustíl, að því leyti að sagan er
raðmyndasaga, yfirleitt með níu römmum á hverri
síðu. Eins og áður sagði gerist sagan að mestu leyti
í fjölbýlishúsi og lesendur kynnast íbúum þess,
aðallega þó listamannínum sem er nýfluttur inn í
von um að nýr staður gefi honum nýjan innblástur.
Hann teiknarogteiknar, meðal annars nágrannakonu
sína, sem hann tekur síðan upp ástarsamband við,
en er sífellt óánægður með afraksturinn. Þannig
fjallar sagan öðrum þræði um listsköpun og þá ekki
síst átökin í listsköpun, en utan myndlistamannsíns
búa í húsinu jasssöngvari og
rithöfundur, auk húsmóður sem er
afarflínk að búa til uppskriftir. Allt er
þetta listafólk á mörkum, jassistinn er
einskonar sjáandi, rithöfundurinn í
einangrun því bókin hans olli þvílíkum
deilum, og húsmóðirin er ekki fyllilega
með sjálfri sér síðan eiginmaður hennar
hvarf. Vangaveltur um orð og myndir,
áhrif og innsæi einkenna söguna, og
þessi sköpunartemu eru síðan
endurspegluð í vangaveltum um guð
og guölega sköpun sem birtist í ýmsum
myndum og formum í bókinni. Þannig
eru sameiginlegir þræðir sem tengja
sögur íbúanna og skapa ákveðna heild
innan sögunnar.
Cages er mjög metnaðarfullt og mikiö
verk, sem, eins og stundum vill vera
þegar metnaðurinn er mikill, gengur
ekki alveg upp. í heildina séð kemur
þetta þó ekki að sök því sagan er
áhrifamikil og falleg og það er gaman
að fletta (gegnum hana og rekja sig
eftir þráðum og klúum.
McKean er sjálfur meðvitaður um að
vera undiráhrifum frá listamönnum
og myndasöguhöfundum. Úrvinnsla
hans á þeím áhrifum er þó alltaf sérstök
og skilar sér í einstakri sýn sem síðan
er farin að hafa mikil áhrif á aðra
myndasöguhöfunda og teiknara.
McKean er einn af þeim listamönnum
sem eiga mikilvægan þátt í því að þenja út markalínur
myndasögunnar og nýta formið til óvæntra útspila.
Á margan hátt ganga myndlýsingar hans þvert á
hugmyndina um myndasögu, en á margan hátt má
segja að þær séu einmitt birtingarmynd
myndasögunnar sem sjálfstæðs miðils eða
tjáníngarforms. Leikur hans meðtækni skaparfrásögn
í stökum myndum einsog forsíður Sandman eru
dæmi um og nálgun hans á myndlýsingu
frásagnarinnar sýnir hvernig myndin er ekki aðeins
hliðstæða orðanna, heldur ávallt eitthvað annað,
eitthvað umfram, eitthvað sem ekki verður komið í
orð.
ÚLFHILDUR DAGSDÓTTIR
HEIMILDIR:
Á þessum slóðum aðdáenda McKean
má finna myndefni, greinar og vlðtöl:
httpV/www. mckean-art.co.uk/
(skoðað 5. - 20. janúar, 2005)
httpV/www.dreamline.nu/
(skoðað 5. - 20. janúar, 2005)
DAVE McKEAN
133