Gisp! - 12.03.2005, Blaðsíða 169

ROBERTCRUMB
Robert Crumb er eina ofurstjarna neðanjarðar-
myndasögugeirans. Hann hefur samið kynstrin öll
af sögum og teikningum sem fjalla um allt milli
himins og jarðar; frá einfeldingslegum dægursögum
til öfgakenndra stúdía á eigin kynferðislegum
frávikum. Á ferlinum hefur hann leitast við að
grandskoða eigin sálardjúp og lagt allt á borðið fyrir
lesendur sína. Þrátt fyrir að stór hluti þessa
sjálfsævisögulega efnis sýni hann í mjög svo neikvæðu
Ijósi hefur þessi viðleitni til hreinskilni skilað honum
mikilli hylli.
Crumb er erkitípa myndasögunördsins. Grannholda
og álkulegur með gleraugu á stórgerðu nefinu. Frá
unga aldri sökkti hann sér í myndasögur. Það er
áhugavert í Ijósi þess sem síðar varð, að sem ungur
drengur leitaði hann í húmorískar og léttvægar
myndasögur frekar en þær sem snéru að spennu
og hamagangi. Að eigin sögn þótti honum hinar
síðarnefndu of háskalegar og jafnvel syndsamlegar
til að hann treysti sér til að lesa þær. Eftir því sem
unglingsárin ágerðust fann Crumb til stöðugt vaxandi
bræði í garð jafnaldra sinna í skólanum. Hann lagði
óttablandna fæð á alphadrengina sem níddust á
honum við hvert tækifæri og nutu fyrir vikið
takmarkalausrar aðdáunar hins kynsins. Hann var
bældur og óframfærinn og átti engan séns í stelpurnar
f skólanum. Kynferðislega útrás sína fékk hann með
því að teikna eigin fantasíur sem hafði í för með sér
djúpstæða sektarkennd. Þetta tímabil lagði grunninn
að uppáhalds yrkisefni Crumbs; samskiptum hans
við konur. Hann teiknaði sleitulaust og fyllti hverja
skissubókina af annari með þráhyggjukenndri
einbeitingu.
Áhugi Crumbs á jaðarkúltúr hippamenningarinnar
vaknaði snemma. Þarfann hann sínum innbyrgðu
frústrasjónum samhljóm í samfélagi við aðra sem
voru á svipaðri bylgjulengd. I þessum hópi fór hann
að neyta LSD og þar var hún þá komin, skáldgyðjan
sem hann hafði beðið. Um tíma leið hann um í
sýruvímu, ególaus og afskiptur. Sögurnar sem hann
skapaði í þessu ástandi voru blanda súrrealískrar
lífssýnar og barnslegs skopskyns. Persónur og
aðstæður voru afbakanir á hans nánasta umhverfi
séð með augum listamanns í annarlegu ástandi.
Hvatakennt bull og hástemmd tilgangsleit héldust
í hendur. Með sífellt öruggari hætti fetaði hann stigu
þar sem hugmyndaflugið eitt sá um að að marka
leiðina. Crumb hóf útgáfu myndasögublaðsins ZAP
Comix 1967 og í kjölfarið litu margar af hans
þekktustu sögupersónum dagsins Ijós; þar má nefna
Mr Snoid, Mr Natural, Fritz the Cat og „Keep on
truckin” kallana.
Þrátt fyrir hömluleysið sem Crumb leyfði sér að tjá
á pappírnum voru enn verk sem áttu eftir að koma
umheiminum í opna skjöldu. Crumb hitti annan
leitandi listamann, S Clay Wilson, skömmu eftir
útkomu fyrsta tölublaðs ZAP. Wilson benti Crumb
á það væri alger þvæla að reyna að fela nokkurn
hlut fyrir lesendum. Þeir gætu sjálfir ákveðið hvað
þeir læsu og hvað ekki. Crumb tók þessi orð til sín
og hóf að teikna sögur sem snérust í sífellt ríkari
mæli um kynferðislegarfantasíur hans. Þessum
hugrenningum hafði hann haldið fyrir sjálfan sigfrá
unga aldri en í kjölfar þessarar hugljómunar brustu
allar flóðgáttir. Stereótýpiskar, sterkbyggðar konur
í stuttum pilsum með kúlulaga afturenda, gríðarlega
kálfa og breið læri voru það sem kynheimur Crumbs
snérist um. Á ferli sínum hefur Crumb síendurtekið
opinberað sína dýpstu þrár í garð þessara
óraunverulegu kvenna. Þannig hefur honum tekist
að niðurlægja og misþyrma kvenlíkamanum á allan
mögulegan og oft ómögulegan hátt. Þær eru
óhagganleg og tilfinningasljó nautnatól á meðan
Crumb lýsir sjálfum séralltaf sem pervisnu sníkjudýri,
iðandi af þrá og greddu.
Sjálfsskoðun Crumbs var og er iðulega mjög
gagnrýnin. Hann flettir sig klæðum í bókstaflegum
skilningi í myndasögum sínum og leitar djúpt inn á
viðtil að koma reglu á ólgandi tilfinningalíf sitt. Hann
leitast við að losa sig undan þeim höftum sem hann
sjálfur og samfélagið hafa lagt á hann á lífsleiðinni.
Hann lítur í eigin barm og sér húmorinn og
tragedíunna í sjálfum sér, hvort tveggja jafn mikilvægt.
Hvað sem hverjum kann að þykja um umfjöllunarefni
Crumbs þá dylstengum sem virðir fyrir sér teikningar
hans að þar er snillingur á ferð. Æfingin leynir sér
ekki. Myndir hans bera með sér einhvern organískan
keim, eins og þær séu framlenging af líkama
teiknarans. Hvort sem litið er til fígúratívari verka
hans eða þeirra sjálflægari, skín húmorinn í
teikningunum í gegn. Þetta tvennt gerir Crumb
aðgengilegri en marga af samtímamönnum hans
innan neðanjarðargeirans sem ekki bjuggu yfir
samskonar myndrænni frásagnargetu.
S CLAY WILSON
S Clay Wilson útskrifaðist úr listaháskóla með allt á
hornum sér. Honum var sérstaklega í nöp við
yfirvaldið og ekki skánaði það þegar hann var
skikkaður í herinn. Þar fékk hann þjálfun sem
sjúkraliði og kennslumyndir um skuröaðgerðir,
aflimanir og umbúnað á sárum áttu eftir að reynast
honum dýrmætur heimildabrunnur þegar hann hóf
að teikna myndasögur. I kjölfarið fór hann svo á
rúntinn á mótorhjólinu sínu og lifði hálfgerðu flökkulífi.
Eins og áður sagði hittust Wilson og Crumb þegar
ferill þess síðarnefnda var að komast á flug. Auk
þess að meðtaka orð Wilsons um hömluleysi í
frásagnagerð, heillaðist Crumb af teikningum hans.
Þar var að finna í einni mynd þéttofnar ofbeldisorgíur
sem litu út eins og hluti lengri sögu, sögu sem segja
mætti í myndasöguformi. Öllu ægði saman á
l'M fi TOLtRfiNT PERSDN...ITÍ A FREE CDONTRy...lF THÉV
wfiNT to usreN to obnoxkxjs ft>p music.rrs thm Risht,
but THer foRoe it on you...yoo crnt esoipe from
ine sh it ; irs ButRywfcre/ in FtsmuRfiNrs,
foR iNSTflNce... TSS-
nnn&hhh
P-^THIS >
MUSIC lí
SOKT OF
IRRJtfiTING,
HOH 80B?
S MBQB&LKS Ö7S® Wffl » Mi i »»M wwMimm
NEÐANJARÐARMYNDASAGAN
167