Gisp! - 12.03.2005, Blaðsíða 134

takast á við í sögunni. Söguþráðurinn
er þrefaldur og lýsir sögu Arkham
hælisins fyrir geðsjúka, og stofnanda
þess, ‘uppruna'sögu Batmans sjálfs og
átökum hans við eigin geðheilsu,
aðalsöguþráðurinn gengur svo út á það
að geösjúklingarnir (sem flestir eru
höfuðfjendur Batmans) hafa tekið hælið
yfir. Hönnunin og myndlýsingin segír
hálfa söguna, en McKean gengur mjög
langt í því að skapa annað útlit á söguna
en lesendur ofurhetjusagna eru vanir.
Myndirnar eru málaðar, á stundum í
mjög Ijósmyndaraunsæis stíl - utan
Batman sem birtist bara sem skuggi og
Jókerinn sem erteiknaðurýktum dráttum
- og allt yfirbragðið er dimmt og dökkt
og sagan því mönnuð skuggum. Inn í
þennan myrkraheim er síðan skotið
skærum litum, sérstaklega þegar kemur
að grænu hárí Jókersins, sem virkar eins
og geðveikisbjarmi í þessum dimmu
húsakynnum. Blönduðtækni McKean
birtist einnig víða með hlutum og efnum
sem gefa sögunni mjög áþreifanlegt
yfirbragð.
Arkham Asylum er enn meðal þekktari
sagna McKean. Sjálfur er hann öllu
hallari undir annað þekkt verk sitt, en
það eru forsíðurnar og hönnunin á
sagnabálki Neil Gaiman um konung
draumanna, The Sandman. Sú saga er
líklega ein áhrífamesta myndasaga
síðustu tveggja áratuga og segir, eins og
titíllinn gefurtil kynna, frá sandmanninum Óla lokbrá,
Morfeusi konungi draumanna. Sagan hefst á því að
galdramaður fangar Draum snemma á tuttugustu
öld. Hann hafði ætlaðsérað ná systur sandmannsins,
Dauða, á sitt vald til að öðlast ódauðleika, en sat
uppi með Morfeus og dó svo síðar í hárri elli. Sonur
hans, öllu miður heppnaður galdramaður, sleppir
Sandmanninum lausum (árið 1988, sama ár og
fyrsta Sandman sagan kemur út) sem hefst strax
handa við að lagfæra það sem úrskeiðis hafði farið
í ríki draumanna meðan hann var í burtu. En
fangavistin hefur breytt honum á óafturkræfan hátt
og hann er ekki samur. Þannig hefst ferðalag um
tíma og rúm, þar sem lesendur kynnast ekki aðeins
konungi draumanna og systkinum hans, heldur
einnig þeim margvíslega goðsögulega félagsskap
sem byggir ríki hans; dreymendum, skáldum og
álfum sem tengjast Sandmanninum á ýmsan hátt.
Eins og áður sagði eru allar forsíður gerðar af Dave
McKean og að hætti hans eru þær ekki teiknaðar,
heldur gerðar með blandaðri tækni, Ijósmyndum,
teikningum, málun, tölvuvinnu ogjafnvel fikti við
líkön og módel, og þannig eru undirstrikuð enn á
ný tengsl við listaheiminn fremur en ofurhetjuheim
myndasagna (en Sandman rekur ættir sínar þangað).
Þessi hönnun setur mark sitt á alla söguna og
fagurfræðilega mætti næstum kalla The Sandman
dekadent, bæði hvað varðar myndræna hlutann og
efnistökin. Hverforsíða er hugsuð sem einskonar
táknmynd eða myndhverfingfyrir hverja sögu fyrir
sig - en McKean er mjög gefinn fyrir slíkan leik með
táknheima, sem síðan passar afskaplega vel við oft
á tíðum táknrænan stíl Gaiman. Þannig gefur hver
forsíða tóninn fyrir hverja sögu, skapar stemningu,
og sem heild ramma þær sagnabálkinn inn og eiga
ríkan þátt í að móta upplifunina af þessum heimi
vætta og óvætta.
Almennt séð er sleginn svipaður tónn í
myndhönnuninni fyrir hverja bók, en sagan var
endurútgefin í tíu bindum, þarsem hvert bindi
samanstendur af nokkrum styttri sögum. Til dæmis
einkennist hönnun fyrstu forsíðnanna af einskonar
leik með safnskáp (cabinet of curiosa), en slík
einkasöfn voru vinsæl meðal aðalsmanna og
auðmanna sem söfnuðu að sér ýmis konar forvitnilegu
dóti. Á einni útgáfunni af forsíðunni að fyrstu bókinni
(Preludes and Nocturnes 1991) birtist okkur andlít
Morfeusar bakvið slíkan skáp, hann kíkir í gegnum
nokkrar auðar hillur eins og þær væru gluggar en í
hinum hillunum liggja egg á bláum beðí eins og í
skartgripaskúffu. Eggin eru ýmist
emalíeruð, útskorin eða úr sléttum
marmara og yfir eitt horn híllunnar
liggur síöan fúin trjágrein, sem er
negld á vegginn við hliðina. Hinar
forsíðurnar endurtaka svo þetta tema,
en þar er framsetningin þrískipt, með
mynd fyrir miðju og röð af hillum á
hvorum væng. Safnskápurinn er mjög
viðeigandi táknmynd fyrir
umfjöllunarefni fyrstu sagnanna þar
sem segir frá fangelsun og fangavist
og að lokum frelsun Morfeusar. Það
mætti því hugsa sér að skápurinn sé
táknmynd safns galdramannsins,
þarsem konungur svefns og drauma
er aðeins einn af mörgum safngripum
- og þá breytist skápurinn í fangelsi
og hillan tekur á sig mynd rimla.
Eggin ítreka þessa
innilokunarhugmynd, þau vísa til
einhvers sem liggur í dvala, einhvers
sem er enn ófætt. Sem slík eru þau
auðvitað klassísktfrjósemistákn sem
mætti líka sjá sem fyrirboða þess sem
koma skal, margar margar sögur.
Þannig gæti skápurinn reyndar einnig
virkað, sem skilaboð til lesenda um
að hér sé margt forvitnilegt á ferðinni.
Þessi hönnun sem einkennist af
samblandi teikninga, málverka,
Ijósmynda og hluta sem eru eins og
klipptir inn á myndina, er
einkennismerki McKeans eins og
áður sagði og tekur á sig ýmis form í gegnum allar
sögurnar og allt hans höfundarverk.
Á síðustu forsfðunum er hönnunin þó orðin mun
einfaldari, enda einkennast síðustu sögur bálksins,
sem nefnast einu nafni The Wake (1997), af kyrrð
eftirmála þeirra atburða sem lesandi hefur rakið sig
í gegnum. Hér hefurtextanum verið útrýmt og birtist
hann einungis á titilsíðum. (stað texta birtast lesanda
einföld tákn, yfirleitt dauða, enda fjallar bókin um
dauðann. Bakgrunnurinn er í einum tærum lit, gulur,
rauður, blár, svartur, grænn, appelsínugulur, og á
þessum fleti liggja eða hanga hlutir, hauskúpa, bein,
dauðurfugl, sem jafnvel virðast hafa risið uppúr
honum, því það er eins og þeir séu eitthvað
hálfpartinn óljósir, úrfókus, máðir. Þessháttar
meðhöndlun Ijósmynda er einmitt algeng hjá McKean
sem notar allskyns tækni til að gera Ijósmyndina
annarlega.
Sjálfur lýsir McKean þessum forsíðum sem einskonar
dagbók, í þeim má skoða feril/ferli hans sem
listamanns, þar bírtast hugðarefni hans á þeim tíma
sem hann vann síðuna, alltfrá tilfinningum til
listrænna áhrifa. Þannig má segja að forsíðurnar
segi sína eigin sögu, enda hefur þeim verið safnað
saman og gefnar út á bók. Sú saga er nokkuð myrk,
132
DAVE McKEAN