Fréttablaðið - 06.03.2021, Síða 28

Á mánudaginn verða liðin 30 ár frá því að Jón Gísli Sigurðsson og Hafsteinn Hálf-dánarson héldu af stað frá Reykjavík
til Ísafjarðar. Lík þeirra fundust
nokkru síðar uppi á Steingríms-
fjarðarheiði. Þeir voru 18 og 19
ára gamlir. Dánarorsökin var sögð
að þeir hefðu orðið úti. Mál þeirra
vakti litla sem enga athygli á sínum
tíma og er það ekki fyrr en nú sem
einhverju ljósi er varpað á þetta
örlagaríka ferðalag. Á mánudaginn
verða frumfluttir í hlaðvarpi RÚV
útvarpsþættir Snærósar Sindra-
dóttur, Heiðin, þar sem hún ræðir
við þá sem að málinu komu, sem og
fólk sem þekkti Jón Gísla og Haf-
stein.
„Þetta er mál sem kom til mín
árið 2017 þegar ég var að vinna á
Fréttablaðinu. Ég var leiðandi þar
í að fjalla um hvarf Birnu Brjáns-
dóttur. Í tengslum við  það ræddi
ég töluvert í fjölmiðlum um múg-
æsinguna sem myndaðist áður en
hún fannst. Það var allt morandi í
sjálfskipuðum rannsóknarlöggum
og eina nóttina var ég að vinna til
fimm um nóttina en þá var hópur
fólks að leita við Hvaleyrarvatn.
Þá var einnig mikið af sögum í
gangi um grænlenska togara og um
meint glæpsamlegt athæfi þar um
borð. Það var í því umhverfi sem
góður samstarfsfélagi minn, Svavar
Hávarðsson, mundi eftir sögu sem
hann hafði heyrt 24 árum áður um
grænlenskan togara sem tengdist
mögulega hvarfi á tveimur ungum
mönnum árið 1991.“
Gömul saga kemur upp
Sagan sem Svavar sagði var eftir-
farandi. „Tveir ungir menn fóru til
Ísafjarðar og urðu úti á Steingríms-
fjarðarheiði, en lögreglan hafði
ekki rannsakað tilgang ferðarinnar.
Ástæða ferðarinnar var sú að þeir
höfðu mælt sér mót við grænlensk-
an togara til að selja skipverjum
fíkniefni. Sá bakgrunnur leiddi til
þess að sögur um hvarfið fóru á flug
á meðal fjölskyldu og vina. Kenn-
ing margra var að þeir hefðu verið
myrtir af grænlenskum sjómönn-
um sem eltu þá upp á heiðina.“
Snærós ákvað að kynna sér málið.
„Ég komst f ljótlega að því að það
hafði nánast ekkert verið fjallað um
þetta mál. Það voru sagðar fréttir af
leitinni frá 16. mars, en ekki mikið
meira en það. Þeir lögðu af stað
vestur 8. mars og snúa til baka sama
dag, sem ég taldi mjög óvenjulegt.
Á þessum tíma var keyrð lengri
leið en í dag, ferðalagið hefur tekið
þá að minnsta kosti um átta tíma
aðra leið. Ég komst seinna að því að
þeir ætluðu að stoppa á Ísafirði í tvo
daga, en þeir lögðu af stað til baka
til Reykjavíkur nokkrum klukku-
tímum eftir að þeir komu í bæinn.“
Í minningargrein um annan
þeirra fann Snærós nafn systur
hans, konu sem hún kannaðist við.
„Með hennar aðstoð fæ ég að vita
meira um bakgrunn málsins. Fjöl-
skyldan hafði óteljandi spurningar
en hafði alla tíð verið neitað um
lögregluskýrslurnar. Málið kemur
aldrei inn á borð lögreglunnar fyrir
sunnan. Lögreglan á Hólmavík var
fyrst á vettvang, málið fer svo inn á
borð lögreglu á Ísafirði. Skjölin voru
komin á Landsbókasafn en ég þurfti
aðstoð systurinnar til að verða mér
úti um þau,“ segir Snærós.
Lögregluskýrslan þunn
Átti Snærós von á þykkum bunka
af pappírum en skýrslan sem hún
fékk í hendur var hins vegar mjög
þunn. „Mér varð ljóst að lögreglan
hafði aldrei velt því upp hvað tveir
ungir menn, 18 ára og 19 ára, hefðu
verið að gera uppi á heiði um miðja
nótt að vetri til, á bláum Volvo á
sumardekkjum. Það var aldrei hluti
af rannsókninni hvers vegna þeir
fóru til Ísafjarðar og hvers vegna
þeir fóru aftur sama dag.“
Snærós fékk gögnin vorið 2017,
stuttu síðar skipti hún um vinnu
og fór að starfa sem verkefnisstjóri
RÚV Núll. Á meðan voru gögnin í
náttborðsskúffunni. „Mér fannst
þetta mál ekki eiga heima á síðu
í Fréttablaðinu. Ég hef samt alltaf
ætlað að gera eitthvað með þetta.
Síðasta vor var svo skorað á mig að
klára þetta bara.“ Hóf hún þá að
hafa samband við fólk og taka við
það viðtöl. „Sumir vildu ekki tala
við mig, þá er það bara þannig. Eitt
skiptið var ég mætt heim til manns
sem mér skildist að vildi koma í
viðtal en var rekin öfug út. Þegar á
hólminn var komið fannst honum
ég vera að garfa í málum sem voru
honum sár og vildi ekki ræða við
ókunnuga manneskju um mál sem
honum þótti að kæmi engum við. Ég
skil það sjónarmið alveg.“
Eiga inni að fjallað sé um þá
Vekur það upp siðferðislegar
spurningar um hvort það eigi yfir-
leitt að fjalla um mál sem eru fólki
sár, í þessu tilfelli mál þar sem gróið
hefur yfir sárin í þrjá áratugi. Sýkt
sár gróa hins vegar seint. Er það
jafnvel spurning um sanngirni eða
virðingu að saga þeirra Hafsteins og
Jóns Gísla sé sögð.
„Jón Gísli og Hafsteinn eiga það
inni hjá blaðamönnum að um þá sé
fjallað. Ég man eftir að hafa fjallað
um fólk sem hefur horfið. Minnis-
stætt er mál tveggja kvenna sem
hurfu í gljúfri á Suðurlandi. Við
gerðum þeim missi þau skil sem
við gátum, auðvitað er það sárt en
þetta snýst um ákveðna virðingu að
sagan sé sögð. Þarna erum við með
tvo menn sem hurfu og fundust, en
enginn veit hverjir þeir eru. Það eru
sum mannshvörf hér á landi sem
eru á allra vörum. Í þessu máli eru
persónur og leikendur hins vegar
öllum hulin ráðgáta. Það á enginn
skilið að gleymast svona hratt.“
Færa má rök fyrir því að það sé
hluti af þjóðarsálinni að hugsa
til þeirra sem hafa horfið. Er það
meðal annars hluti af persónu-
sköpun Erlendar Sveinssonar í
bókum Arnaldar Indriðasonar. Á
það einnig við um þá sem hafa horf-
ið og fundist látnir. „Það er erfitt að
segja nákvæmlega hvað það er við
svona mál. Við veltum þessu ekki
mikið fyrir okkur þegar um er að
ræða erlenda ferðamenn, þau mál
eru yfirleitt afgreidd þannig að við-
komandi hafi ekki þekkt íslenskar
aðstæður. Svo kemur að málum
eins og í tilfelli Birnu og Einar Arnar
Birgissonar þar sem almenningur
vill taka þátt í að leita og hjarta
þjóðarsálarinnar slær með fólkinu.
Í máli Hafsteins og Jóns Gísla sýndu
fjölmiðlar og almenningur engan
áhuga.“
Það kom margt óvænt í ljós þegar
Snærós hóf að taka viðtölin. „Það
sem kom við mig var að þeir sem
áttu að þekkja þá, miðað við þær
upplýsingar sem ég hafði, mundu
margir hverjir ekki eftir þeim. Áttu
engar minningar af þeim.“ Er það til
marks um að kannski sé of langur
tími liðinn til að rétt mynd fáist af
atburðunum og persónum þeirra.
„Ég hefði ekki þurft að grafa svona
mikið ef allir hefðu unnið vinnuna
sína árið 1991.“
Hefur þér tekist að leysa hvað
gerðist 8. mars 1991?
„Ég er búin að ná að svara fullt af
spurningum sem fjölskyldan hafði.
Ég er búin að ná að púsla saman
stóru myndinni. En svo er það þann-
ig að það eru bara tveir menn sem
vita nákvæmlega hvað gerðist þessa
nótt uppi á Steingrímsfjarðarheiði
og þeir eru ekki til vitnis um það.“
Það vantar þó aðeins upp á
heildarmyndina. „Það er eitt stórt
púsl, hornpúsl, sem mér hefur ekki
tekist að leysa. Ég vonast til þess,
þó ólíklegt sé, að einhver þarna úti
hlusti á þættina og viti. Það er minn
draumur að einhver hafi samband
eftir þættina og komi með það púsl.
Þá get ég gert aukaþátt,“ segir Snærós
glettin.
Fyrsti þátturinn af þremur verður
aðgengilegur í hlaðvarpi RÚV á
mánudaginn. Þættirnir verða jafn-
framt fluttir í útvarpi í páskadagskrá
Rásar 2.
MÉR VARÐ LJÓST AÐ LÖG-
REGLAN HAFÐI ALDREI
VELT ÞVÍ UPP HVAÐ TVEIR
UNGIR MENN, 18 ÁRA OG
19 ÁRA, HEFÐU VERIÐ AÐ
GERA UPPI Á HEIÐI UM
MIÐJA NÓTT AÐ VETRI
TIL, Á BLÁUM VOLVO Á
SUMARDEKKJUM.
Þrjátíu ára
ráðgáta óleyst
Þrjátíu ár eru liðin frá því að tveir ungir menn létust á Steingríms-
fjarðarheiði. Lögreglan rannsakaði aldrei hvað mennirnir voru að
gera fyrir vestan, en fjölskyldan taldi að þeir hefðu verið myrtir.
Snærós Sindradóttir fjölmiðlakona sökkti sér ofan í málið.
Ari
Brynjólfsson
arib@frettabladid.is
Hafsteinn Hálfdánarson, 18 ára.
Jón Gísli Sigurðsson, 19 ára.
Björgunarsveitarmenn við leit á Steingrímsfjarðarheiði. MYNDIR/TIMARIT.IS
Snærós gerir hlaðvarpsþætti þar sem hún varpar ljósi á hverjir piltarnir voru og hvað gerðist . FRÉTTABLAÐIÐ/ERNIR
Fréttir voru sagðar af leitinni en ekki var mikið meira fjallað um málið.
6 . M A R S 2 0 2 1 L A U G A R D A G U R28 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð