Studia Islandica - 01.06.1986, Side 114

112
og ónáttúrlega lífsháttu, sviptir einstaklingana sjálfstæði
sínu og valfrelsi. Þeir sem vilja taka þátt í „félagslífinu“
verða að selja sál sína einhverjum hópi og tileinka sér
hugsunarhátt hans. Þeir verða að binda sig á klafa stéttar
eða „klikku“ til að teljast gjaldgengir í mannfélaginu,
menn með mönnum.
Gestur bendir hér á vanda, sem hrjáð hefur stórkostlegri
samfélög en það reykvíska á 9unda áratug 19du aldar, og
að mörgu leyti hæfir ádeila hans enn þann dag í dag; hugs-
unarhátturinn hefur lítið breyst þrátt fyrir öll ytri hvörf á
öldinni, sem liðin er. Nú sem þá flýja menn frelsi sitt í stór-
um stíl, sameinast múgsál í von um öryggi en glata jafn-
framt sjálfum sér sem sjálfstæðum og ábyrgum verum. Þeir
reyna að gleyma tilvist sinni og vera til í gegnum aðra.
Manneskjur af þessu tagi þora ekki að lifa, og varpa af sér
byrðinni sem því fylgir að vera einstakur; þær eru lifaðir og
óvirkir þolendur ytri aðstæðna.
„Mannorðssýki“ Reykvíkinga er angi af þessum al-
menna lífsflótta. Allir eru logandi hræddir um orðstír sinn,
segir Gestur, og ganga um með „mannorðs-„vandskræk““.
Enginn hugsar og gerir það sem honum er eiginlegt af ótta
við viðbrögð umhverfisins:
Nærri því hvaða smáræði sem menn ráðast í eða taka sér fyrir hendur, þá
er ætíð fyrst að hugsa um það, hvað almenningur muni dæma um það, og
hvað sá eða sá muni segja um það. (27)65
Menn lifa í augum annarra, staðfesta sig í hlutum, öðr-
um manneskjum, hefðbundnum viðhorfum og lífsreglum.
Væntingar umhverfisins stjórna lífi þeirra.
Tvíræðni lífshugtaksins kemur mjög við sögu í fyrirlestr-
um Gests. Hann leikur sér að orðum en jafnframt hefur
mál hans alvarlegan og þýðingarmikinn undirtón. í hans
augum er lífsfirrtur maður ekki lifandi í raun. Hann er
múgmenni, sem hefur forsmáð möguleika sína - það, sem
gerir manninn að manneskju - og dæmt með því sjálfan sig
til „dauða“; hann er með öðrum orðum lifandi lík, vél: