Studia Islandica - 01.06.1986, Blaðsíða 212

210
mér á þessum dögum. Tómleikinn er verstur alls skapferlis. Ást og hatur og
sársauki tregavakins huga eru betri hlutskifti. Þá koma fram straumhvörfin
í sálinni.
4. Lausn: Ólöfu tekst að halda eyðingarmættinum í
skefjum af því að hún á helgidóm til að dýrka í einveru
sinni: minninguna. Minningin er óraunveruleg veröld, sem
hverfa má til, þegar daglega lífið verður óbærilegt. Hún
kemur í stað raunverulegs lífs og gefur Ólöfu styrk til
að bæla svölunarfýsn sína og fórna sér fyrir aðra, vera til í
öðrum og kikna ekki undan lífinu. Hún lifir áfram
„klofnu“ lífi en nær sáttum með því að skipta sér, lifa heil
í hvorum „veruleika“ um sig. Áður hafði hún leitað að
draumi sínum í umhverfinu. Nú lifir hún hann innra
með sér.
Niðurstaða Ólafar í Ási er hin sama og í fjölmörgum
smásögum Guðmundar Friðjónssonar. Viðfangsefnið er
ævinlega hið sama og lausnin. Sögur hans fela í sér þá hug-
mynd að ástin sé upprunalegt ástand manneskjunnar en
um leið að ófrelsi og bæling séu nauðsyn. Einungis í einni
sögu, Tilhugalífi, falla í eitt innri þörf og ytri skilyrði.
Langflestar persónur hans verða að lifa sig í sátt við ósam-
ræmið líkt og Ólöf í Ási.
í smásagnasafninu Tólf sögur, sem kom út árið 1915, er
að finna smásöguna Sólhvörf. Hún fjallar um hjón, sem
ekki eiga samleið í lífi sínu þótt lifi saman. Eiginmaðurinn
sér fyrst manngildi konu sinnar þegar hún er dáin. Þessi
saga var eins konar forboði sagnasafnsins Sólhvörf sem út
kom árið 1921, fjórtán árum á eftir Ólöfu í Ási. Sögurnar
í því safni sýna hugmyndaheim höfundar í svo glöggu ljósi
að ástæða er til að skoða þær hér.
Sé safnið athugað í heild sinni kemur í ljós að flestar
sögurnar eiga sér sameiginlega formgerð. Sumir þættir
hennar breytast að vísu frá sögu til sögu en aðrir eru fastir,
óbreytilegir. Hér á eftir verða sögurnar greindar og þær að
lokum lesnar saman.
Ofríki endurminninganna er rammasaga og hnitast um