Fréttablaðið - 13.03.2021, Síða 74

Út fyrir kassann
Sigmundur Ernir Rúnarsson
Höfundur er
sjónvarpsstjóri
Hringbrautar,
sem rekin er af
Torgi, sem jafn-
framt gefur út
Fréttablaðið.
Þetta er oft svona
ÉG HAFÐI GLEYMT ÞEIM.
OG MUNAÐ BETUR EFTIR
BYLGJUNNI OG STÖÐ 2.
FRÉTTAMAÐURINN VARÐ
FÖÐURNUM YFIRSTERK-
ARI.
Al d a m ó t a á r i ð 2000 reið Suður­landsskjálftinn yfir. Ég finn enn þá fyrir þunga niðsins, þessa
djúpa dyns, sem var undanboði
óskapanna, líkast því sem máttar­
völdin væru að vakna upp með
of boði.
Svo skók skjálftinn greiða­
skálann á Flúðum. Hann varði í
36 sekúndur, lengstu sekúndur
lífs míns. Það var líkast því sem
goðmögnin hefðu húsið í hendi
sér og hristu það af stjórn­
lausri ákefð.
Ég kastaðist ítrekað aftur
í sæti mitt. Einu gilti hvað
ég reyndi oft að standa
á fætur því jafnharðan
hentist ég niður. Ég var
enda staddur á meginupp­
tökusvæði skjálftans þar sem
jörðin var að rifna af þvílíkum
krafti að litla laxáin á næstu
grösum bylgjaðist upp fyrir
bakka sína svo að straumur
hennar hékk um stund í lausu
lofti.
Enginn sjónar vottanna
hafði upplifað annað eins. Hvorki
fyrr né síðar. Jörðin f lengdist eins
og brimskafl yfir undirlendið.

Í miðjum skálanum stóð norsk
kona, ung að árum. Hún hafði
komið til innanbúðarstarfa fáum
vikum áður og hugðist vera sum­
arlangt í þessu ókunna landi. En
stjarfari svip á manneskju hef ég
ekki séð en að afloknum þessum
hamslausa hræringi jarðar. Á báðar
hendur hennar höfðu ísskápar jafnt
sem kökuhillur kastast í gólfið, að
viðbættum bjórtönkunum og pen­
ingakassanum, kaffivélinni og vín­
bökkunum svo ekki sá í gólfið fyrir
öllu saman.
En titrandi stóð hún
þarna upp úr eyðilegg­
ingunni, skjálfandi á
skrámuðum leggjun­
um – og spurði kjökrandi
röddu í þann mund sem þögnin
lagðist yfir laskaðan skálann: Er
þetta oft svona?

Ég hef hugsað til þessarar sögu á
síðustu vikum og rifjað upp reynsl­
una, ægilega upplifunina.
Og já, þetta er einmitt oft svona.

Hugurinn hvarf lar í fyrstu til
stráksáranna á Akureyri, minn­
ingarinnar um Surtseyjargosið, ég
var að verða þriggja ára þegar því
lauk – og næstu árin var eilíf lega
verið að tönnlast á því í mínum
húsum. Eða allar götur þar til Hekla
lét á sér kræla vorið 1970 með ösku­
falli norður yfir heiðar – og hafi það
ekki verið nóg að sinni, hófst gosið í
Heimaey litlu síðar, ég var að verða
tólf ára, afréð þá á morgungöngunni
á leið í skólann, með litla batterísút­
varpið mitt á öxlinni, að ég myndi
verða fréttamaður þegar ég yrði
stór, hlustandi á helstu útvarps­
goðin á Skúlagötunni fara með
himinskautum í lýsingum sínum á
landflótta eyjaskeggjum.
Ég hafði aldrei heyrt annað eins.
Útvarpið vék ekki af öxlinni þenn­
an daginn fyrr en raf hlöðurnar
gáfust upp.

Svo liðu ekki nema þrjú ár, fimm­
tán ára sat ég í Gagganum mínum
og tók fyrsta samræmda próf
Íslandssögunnar í dönsku þegar
Kópaskersskjálftinn reið yfir með
þeim afleiðingum, í mínu tilviki, að
prófinu var aflýst á Akureyri. Það
lék enda allt á reiðiskjálfi í bænum.
Og ég man enn þá eftir Vaðlaheið­
inni þegar ég leit út um gluggann,
hún minnti á magadansmær, svo
mjúklega sem hún tók snúninginn
í fjarska.
Kannski var þarna kominn upp­
takturinn að Kröflueldunum sem
hófust síðar sama ár og linntu ekki
látum fyrr en tæpum áratug síðar.
En þá var ég líka farinn suður í
fréttamennskuna. Að skrifa mínar
eigin hamfarafréttir. Og skúbba
skjálftum seinna meir.

Það var nefnilega svo að þegar
ég gat loksins staðið upp úr stóln­
um mínum í greiðaskálanum á
Flúðum á því herrans ári 2000, á
sjálfan þjóðátíðardaginn, rauk ég í
einu hendingskasti að næsta síma
sem hékk á vegg í afgreiðslunni og
hringdi í of boði á fréttastofuna
mína á Lynghálsinum – og lét rjúfa
dagskrá Bylgjunnar, löngu áður en
Ríkisútvarpið rankaði við sér, en
það sem ég gat nú komið út úr mér
orðunum um allt sem hafði skeð
á næstu mínútum: Ég óð á súðum,
ætlaði ekki að hætta, en hikstaði
þó aðeins – og viðurkenni það
vissulega – þegar ég sá svipinn á
einhverjum þremur barna minna,
kornungum, sem höfðu verið að leik
fyrir utan skálann, en lágu þar núna
steinrunnin í grasinu og gátu sig
hvergi hreyft af hræðslu, enda eftir­
skjálftarnir litlu skárri en sá stóri.
Ég hafði gleymt þeim.
Og munað betur eftir Bylgjunni
og Stöð 2.
Fréttamaðurinn varð föðurnum
yfirsterkari.

Móður þessara barna hafði ég
eignast að ástkonu sakir ógurlegra
aurf lóða í Ólafsfirði. Það var síð­
sumars 1988.
Tindaöxlin ofan bæjarins hafði
gefið sig. Og brekkuhúsin yfirfyllt­
ust af for og leðju.
Ég var ekki fyrr snúinn með frétt­
ina frá Ólafsfirði að stillt var upp í
beina fréttaútsendingu frá Sjall­
anum á Akureyri. Þar stóð enda
vel á. Stöðin mín í þann mund að
senda þaðan skemmtiþátt í beinni
útsendingu um kvöldið. Svo ég var
sminkaður á staðnum – og fór mik­
inn í fréttatímanum.
En vel að merkja, sminkunni er ég
enn kvæntur.

Þremur árum eftir örlagaríka
ástafundinn norður í landi urðum
við innlyksa fyrir austan fjall, ég og
sminkan, sem þá var orðin útsend­
ingarstjóri á Stöð 2, en Hekla hafði
rumskað, raunar með andfælum –
og svo að allur heili mannskapur­
inn af höfuðborgarsvæðinu ætlaði
að skjótast sisona austur að eld­
stöðvunum. En svo brast á með
óveðri. Kambarnir lokuðust og
undir dagslok sat bílaröðin föst í
Þrengslunum.
Og við nýmunstruðu fréttahjón­
in fengum inni á gistiheimili í efri
hlíðunum í Hveragerði. Sofnuðum
þar vel eftir að hafa lagt grunn­
inn að okkar öðru barni. Þökk sé
Heklu.

Svo kom Gjálpargosið með gegld­
um brúm og brugðnum sandi – og
litlu síðar vældu vötnin aftur þar í
efra, uns Hekla gaus um hæl, sama
ár og ég gleymdi börnunum mínum
í gildaskálanum á Flúðum. Og
Grímsvötnin á ný – og þá Magni og
Móði, uns Eyjafjallajökullinn yfir­
skyggði allan heiminn, en litlu áður
hafði landið skolfið skelfingarinnar
býsn um Flóann syðra, öðru sinni
á örfáum árum. Og loks Bárðar­
bunga með berggangi sínum beint
í norður.

Og við hristumst enn. Vikum
saman. Þetta er nefnilega oft svona.
1 3 . M A R S 2 0 2 1 L A U G A R D A G U R34 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð