Náttúrufræðingurinn - 2009, Síða 22

Náttúrufræðingurinn
22
Þessi kísilríka kvika verður auðug
af Rb en snauð af Sr, sem gengur
inn í plagíóklas- og apatítkristalla
sem falla út við þróun kvikunnar.
Þær mismunandi kvikur sem
myndast í eldstöð við þetta ferli,
hlutkristöllun, eru sagðar samstofna
(e. comagmatic).
Ef bergsýni eru af sama aldri
eða samstofna og með breytileg
hlutföll Rb/Sr má aldursgreina þau
með jafnaldurslínuaðferðinni (5. og
6. mynd). Grafið á 6. mynd sýnir
mismunandi hlutföll 87Sr/86Sr og
87Rb/86Sr í yngstu gosmyndunum
Ljósufjalla. Meta má hámarks- og
lágmarksaldur þeirra út frá halla jafn-
aldurslína sem tengja súrt sýni (L1)
með hæsta hlutfall 87Sr/86Sr við basalt
(7637) með lægsta 87Sr/86Sr-hlutfallið
og súrt sýni (L4) við ísúrt sýni (L3).
Aldur þessa bergs Ljósufjalla væri
því á bilinu 140–420 þúsund ár (6.
mynd). Þetta er nokkru hærri aldur
en áður var talið. Nákvæmari nið-
urstöður fengjust með því að mæla
Rb- og Sr-samsætur í hinum mis-
munandi steindum bergsýnanna.
Þessar frumniðurstöður frá
Ljósufjöllum sýna að breytileiki í
hlutföllum Sr-samsætna í íslensku
bergi er meiri en áður var talið. Því
opnast nýir möguleikar til aldurs-
ákvörðunar á íslensku bergi með
Rb-Sr aðferðinni. Ítarlegri þekking
á aldri jarðlaga mun án efa leiða
til betri skilnings á uppbyggingu
landsins, m.a. Snæfellsness.
5. mynd. Þróun hlutfalla 87Rb og 87Sr með tíma; 87Sri/86Sri sýnir upphafshlutfall þegar kvikan er rétt storknuð; t = 0. Aldur má reikna út
frá sambandi 87Rb/86Sr, 87Sr/86Sr og klofnunarstuðuls (λ)87Rb sem er tengdur helmingunartímanum (λ = ln2/T1/2). Líking
jafnaldurslínunnar er: 87Sr/86Sr = 87Sri/86Sri + 87Rb/86Sr (eλt–1) og aldur fæst því út frá hallatölu línunnar. – Progressive evolution of
87Rb/86Sr and 87Sr/86Sr with time. 87Sri/86Sri is the initial 87Sr/86Sr ratio in all samples. The age of the samples can be calculated from
the relationship between 87Rb/86Sr, 87Sr/86Sr and 87Rb decay constant, which is related to the half-life (λ = ln2/T1/2). The isochron equation
is 87Sr/86Sr = 87Sri/86Sri + 87Rb/86Sr (eλt–1) and thus the age can be determinded from the slope of the line.
6. mynd. Jafnaldurslínur sem notaðar eru til að ákvarða hámarks- og lágmarksaldur yngstu goseininga Ljósufjalla. Aldur er sýndur með
rauðu letri en sýnanúmer með svörtu. Skammstöfunin ka þýðir þúsund ár (sjá meginmál til frekari útskýringa). – Minimum and maximum
age of the youngest lavas from Ljósufjöll as determined from the isochrons. Red letters indicate age and sample names are shown in black.