Ársrit um starfsendurhæfingu - 2021, Qupperneq 35

VIRK
VIRK hefur verið að þróa IPS þekkingar-
setur þar sem megin markmiðið er að styðja
við starfsendurhæfingarstöðvar og aðra stofn-
anir sem vilja vinna út frá IPS aðferðafræðinni.“
Upphaflega þegar IPS kom fram á sjónar-
sviðið var áherslan á að aðstoða einstaklinga
með alvarlegan geðrænan vanda að komast
í vinnu á hinum almenna vinnumarkaði
með stuðningi atvinnulífstengils1. Nýlegar
rannsóknir hafa hins vegar sýnt að mun
fleiri geta nýtt sér IPS á árangursríkan hátt2.
Norðmenn hafa t.d. verið að skoða þetta í
rannsóknum og hafa niðurstöður þeirra sýnt
að aðferðin hentar einnig vel fyrir fólk með
vægari andlegan vanda og fyrir ungt fólk sem
er í ákveðinni hættu á að fara á örorku3.
Það sem er ólíkt með almennri starfs-
endurhæfingu og IPS aðferðafræðinni er að
samkvæmt IPS er vinnan talin mikilvægur
hluti af endurhæfingunni og áhersla er á að
finna vinnu strax fyrir þá einstaklinga sem
láta í ljós vilja til að fara að vinna samhliða því
sem þeir stunda starfsendurhæfingu. Talað
er um „place and train“ í staðinn fyrir að
endurhæfa þau fyrst og finna vinnu í kjölfarið
eða „train and place“ sem hefur verið
algengt í hefðbundinni starfsendurhæfingu
fram til þessa.
SEED verkefnið í Noregi
Það er forvitnilegt að skoða góðan árangur
SEED verkefnisins (SEED = Supported
employment & preventing early disability)
sem sett var af stað í Noregi en í því
verkefni var IPS aðferðin nýtt með ungum
einstaklingum (18-29 ára) sem voru án
formlegrar menntunar, með félagslega
brotið bakland ásamt fleiri þáttum sem
eru taldir auka líkur á að einstaklingar
fari á örorku4. SEED verkefnið miðaði
að því að kanna hvort IPS aðferðafræðin
gæti nýst þessum unga hópi í Noregi sem
er í aukinni hættu á að fara snemma af
vinnumarkaðinum. Markmiðið var einnig að
meta árangur IPS módelsins í samanburði
við hefðbundna starfsendurhæfingu hvað
varðar þátttöku á almennum vinnumarkaði
auk þess að skoða áhrifin á líkamlega og
andlega heilsu og vellíðan þátttakenda.
Um var að ræða samanburðarrannsókn
(slembiröðun/RCT) þar sem þátttakendum
var fylgt eftir í eitt ár og var áherslan á að
skoða þátttöku þeirra á vinnumarkaði að
þeim tíma loknum auk áhrifa á líkamlega
og andlega heilsu og vellíðan3. Dr. Vigdís
Sveinsdóttir rannsakandi hjá NORCE
(Norwegian Research Centre AS) var ein
af þeim sem kom að SEED verkefninu en í
nýlegri grein hennar má lesa um niðurstöður
verkefnisins. Þar kemur m.a. fram að mikill
munur var á þeim einstaklingum sem
tilheyrðu IPS hópnum í samanburði við
þá sem tóku þátt í hefðbundinni starfs-
endurhæfingu en 48% þátttakenda í IPS
hópnum voru þátttakendur á vinnumarkaði
eftir 12 mánuði á móti 8% í saman-
burðarhópnum.
sem vinna eftir aðferðafræði IPS fylgja
einstaklingnum eftir inn í vinnu og styðja
bæði við hann og vinnustaðinn eftir þörfum.
Mikilvægt hlutverk
atvinnulífstengla
Þrátt fyrir að rannsóknir sýni að IPS að-
ferðafræðin sé árangursríkari en hefðbundin
starfsendurhæfing þá er samt sem áður
stór hluti þátttakenda ekki að finna vinnu.
Því fór fram samhliða IPS rannsóknunum
í Noregi3 ferlismat á hvernig innleiðingu á
aðferðafræðinni var háttað og þá reynt að
skoða hvort hún hafi náð til þeirra hópa sem
henni var ætlað, hve vel hún fylgdi eftir öllum
ferlum og hvort hægt væri að finna ákveðin
atriði sem voru hindrandi og/eða auðvelduðu
innleiðingu á IPS6.
Niðurstöðurnar sýndu að inngripið náði til
ætlaðra markhópa en það voru ákveðin atriði
á tryggðarskalanum (IPS mælitæki sem
mælir tryggð við 25 gæðaviðmið) sem sýndu
að útfærsla á atriðum eins og samskiptum
við vinnuveitendur, samfélagslegri þjónustu
og samþættingu við heilbrigðisþjónustuna
var ábótavant. Niðurstöður sýndu einnig
að innan við helmingur þátttakenda litu á
veikindi sín sem hindrun á þátttöku í IPS.
Þau töluðu einnig um að sú aðstoð sem þau
fengu hjá atvinnulífstenglinum, varðandi
hvernig hátta skyldi upplýsingagjöf um
sjúkdóma þeirra til vinnuveitenda, væri
mikilvæg.
Viðtöl við þátttakendur veittu einnig frekari
innsýn í hlutverk atvinnulífstengla í IPS en
þátttakendur lögðu áherslu á mikilvægi
þess að þeir voru ávallt til staðar fyrir þau og
mikilvægi þessarar miklu áherslu hjá þeim
á að finna starf. IPS atvinnulífstenglarnir
spiluðu mikilvægt hlutverk í hugum þátt-
takenda og var þeim lýst sem jákvæðum,
ýtnum á jákvæðan hátt og hvetjandi. Meiri
þekking á hvað einkennir farsæla IPS
atvinnulífstengla gæti aukið frekar skilvirkni
IPS íhlutunar.
Þessar niðurstöður hafa orðið til þess
að í Noregi er verið að skoða að nota IPS
aðferðafræðina með fleiri hópum og hafa
fjárframlög til innleiðingar á IPS verið aukin
til muna. Atvinnuþátttakan var að sjálfsögðu
jákvæður þáttur en ekkert síður að ein-
staklingarnir sem tilheyrðu IPS hópnum töl-
uðu um að eftir 6 mánuði upplifðu þau minni
kvíða, færri heilsufarsvandamál, minna
vonleysi og eiturlyfjanotkun minnkaði. Eftir
12 mánuði í IPS töluðu þau enn um þessa
þætti en einnig að þau fyndu fyrir meiri
bjartsýni þegar horft var til framtíðar. Stefnt
er að því að fylgja þátttakendum eftir í 5
ár og er þá von á frekari niðurstöðum og
kostnaðarábatagreiningu á verkefninu.
Í framhaldi af rannsókninni var m.a komið á
nýju úrræði í samvinnu við NAV (Arbeids- og
Velferdsetaten) sem ber heitið #syktbrajobb5.
Verkefnið býður upp á einstaklingsbundinn
stuðning við leit að starfi fyrir einstaklinga
sem eru yngri en 35 ára, sem hafa verið
á örorkubótum en vilja fara að vinna á
almennum vinnumarkaði. Atvinnulífstenglar
35virk.is