Ársrit um starfsendurhæfingu - 2021, Blaðsíða 49

AÐSEND GREIN
stuðnings í starfi eða umburðarlyndis
vegna misjafnrar vinnugetu frá degi
til dags. Að síðustu má nefna að það
gat verið flókið að átta sig á skipulagi
opinbera kerfisins og hlutverkum
ólíkra fagmanna og stofnana og
gat það skapað álag á stjórnendur í
ráðningarferlinu.
Helstu hindranir sem fram komu
meðal stjórnenda til að ráða starfs-
fólk með skerta getu í vinnu var
launakostnaður ef ráðningin svaraði
ekki kröfum um arðsemi eða lágan
rekstrarkostnað. Þá kom einnig fram
það viðhorf að stjórnendur teldu að
starfskraftur með skerta starfsgetu
stæði ekki undir kröfum um framleiðni
og því fylgdi kostnaður af ráðningu.
Önnur sjónarmið voru þau að stjórn-
endur gátu séð það sem aukið álag
fyrir starfsmannahópinn að ráða
einstakling sem ekki væri hægt að
treysta á að skilaði jöfnu framlagi á
við aðra þar sem það legði aukið álag
á starfsmannahópinn. Þá kom einnig
fram að vinnustaðir gætu ekki skapað
sveigjanleika fyrir einstaklinga með
skerta getu eins og til dæmis að ráða
í hlutastarf og aðlaga störf að þörfum
einstaklinga.
Helstu áherslur til úrbóta
Af þessu má sjá að það eru ýmsir
hvatar fyrir hendi á vinnumarkaði til að
ráða starfsfólk með skerta starfsgetu.
Stjórnendur sem hafa reynslu af
ráðningu líta svo á að um tækifæri sé
að ræða bæði fyrir vinnustaðinn og fyrir
starfsmanninn þannig að ávinningur er
gagnkvæmur. Einnig sjá stjórnendur
að þannig geti þeir sýnt samfélagslega
ábyrgð. Opinber styrkur í formi
greiddra launa til að auðvelda ráðningu
ber árangur. Þó ekki komi ávallt til
fastráðningar í kjölfar vinnusamnings
fær starfsfólk reynslu sem gæti nýst
við ráðningu á nýjum vinnustað.
Þrátt fyrir að slíkir styrkir ýti undir
ráðningar eru þeir ekki óumdeildir
og spurningar hafa vaknað um áhrif
þeirra á sjálfsskilning starfsfólks sem
þeirra njóta. Áskoranir sem stjórnendur
standa frammi fyrir snúa einnig að
því að þjónusta opinbera kerfisins er
ekki með öllu aðgengileg. Þar kemur
til að ekki er nægilega skýrt hvernig
þjónustan frá hinu opinbera fer fram,
ýmsir aðilar koma að málum og
flækjustigið getur orðið fjötur um fót.
Því er mikilvægt að bæta úr skipulagi
þjónustu innan opinbera kerfisins og
kynna hana vel til stjórnenda þannig að
þjónusta þess sé sem aðgengilegust.
Stjórnendur standa einnig í vanda
þegar kemur að aðlögun starfsfólks
að starfi og starfsaðstæðum. Hér
kemur í ljós að þegar unnið hefur
verið að því að skapa heilsusamlegt
vinnuumhverfi með vellíðan starfsfólks
að leiðarljósi, ganga ráðningar starfs-
fólks með skerta starfsgetu betur
fyrir sig. Hvers kyns fræðsla um
vinnuvernd og aðlögun til stjórnenda
er því líkleg til að skila árangri. Í því
sambandi má nefna að jákvæð skref
hafa verið stigin með viljayfirlýsingu
VIRK, Embættis landlæknis og
Vinnueftirlitsins um samstillt átak til
heilsueflingar á vinnustöðum sem og
verkefninu Velvirk sem sömu stofnanir
ásamt Velferðarráðuneytinu standa
að og stuðlar að vitundarvakningu og
miðlar fræðsluefni um aukna vellíðan
í vinnu. Rannsóknin sýndi jafnframt
að fyrirfram gefnar hugmyndir um
minni afköst og framleiðni einstaklinga
með skerta getu eru til staðar og
geta komið í veg fyrir að stjórnendur
hugleiði ráðningu. Á þessum þætti þarf
jafnframt að vinna enda hafa erlendar
rannsóknir sýnt að hópur einstaklinga
með skerta starfsgetu er á heildina
ekki eftirbátur annarra þegar kemur
að afköstum og mætingum þegar þeim
eru falin störf við hæfi.
Heimildir
1. Wadell, G. og Burton, A. K. Is work good for
your health and well-being? London: TSO;
2006.
2. Saunders, S. L. og Nedelec, B. What work
means to people with work disability: A
scoping review. Journal of Occupational
Rehabilitation 2014; 24(1): 100-110.
doi:10.1007/s10926-013-9436-y
3. Hocking, C. Contribution of Occupation
to Health and Well-Being. Í B.A.B Schell
og G. Gillen ed. Willard and Spackman´s
Occupational Therapy (13. útg.).
Philadelphia: Wolters Kluwer; 2019: 113-
123.
4. World Health Organization. Alþjóðlegt
flokkunarkerfi um færni, fötlun og heilsu:
ICF: Stutt útgáfa. Akureyri: Háskólinn á
Akureyri; 2015.
5. Prins, R. Sickness absence and disability:
An international perspective. Í Loisel, P
og Anema J. R. ed. Handbook of work
disability: Prevention and management.
New York: Springer; 2013: 3-14.
6. Hagstofa Íslands. Staða örorkulífeyrisþega
á vinnumarkaði; 2019. https://hagstofa.is/
utgafur/frettasafn/vinnumarkadur/oryrkjar-a-
islenskum-vinnumarkadi/
7. Kolbeinn H. Stefánsson. Fjöldaþróun
örorkulífeyrisþega á Íslandi 2008-2030;
2019. https://www.obi.is/static/files/skjol/
pdf-skyrslur/2019-09-sky-rsla-fjo-ldathro-un-
o-bi-khs-utg-1.pdf
8. Alþýðusamband Íslands. Fötlunarstjórnun
á vinnustað: Viðmiðunarreglur ILO
[Alþýðusamband Íslands þýddi]; 2003.
https://www.asi.is/media/6366/samsett_
prufa.pdf
9. Clayton, S., Barr, B., Nylen, L., et al.
Effectiveness of return-to-work interventions
for disabled people: A systematic review of
government initiatives focused on changing
the behaviour of employers. European
Journal of Public Health 2011; 22(3): 434-
439. doi:10.1093/eurpub/ckr101
10. Vornholt, K., Villotti, P., Muschalla, B. et al,
Disability and employment - overview and
highlights. European Journal of Work and
Organizational Psychology 2018; 27(1): 40-
55. doi:10.1080/1359432X.2017.1387536
11. Vinnumálastofnun, e.d. https://www.
vinnumalastofnun.is/atvinnurekandi/
vinnusamningar-oryrkja/upplysingar-til-
atvinnurekanda
12. VIRK. Ársrit um starfsendurhæfingu 2019
(VIRK atvinnutenging: Til vinnu á ný, bls.
14-17) 2019. https://www.virk.is/static/files/
arsrit-virk-2019-netutagafa.pdf
13. Angelov, N. og Eliason, M. Wage subsidies
targeted to jobseekers with disabilities:
Subsequent employment and disability
retirement. IZA Journal of Labor Policy
2018; 7(1): 1-37. doi:10.1186/s40173-018-
0105-9
14. Vooijs, M., Leensen, M. C. J., Hoving, J.
L. et al. Interventions to enhance work
participation of workers with a chronic
disease: A systematic review of reviews.
Occupational and Environmental Medicine
2015; 72(11): 820-826. doi:10.1136/
oemed-2015-103062
15. Gewurtz, R. E., Langan, S. og Shand, D.
Hiring people with disabilities: A scoping
review. Work 2016; 54(1): 135-148. https://
doi.org/10.3233/wor-162265
16. Ju, S., Roberts, E. og Zhang, D. Employer
attitudes toward workers with disabilities:
A review of research in the past decade.
Journal of Vocational Rehabilitation, 2013;
38(2): 113-123. doi:10.3233/JVR-130625
17. Lindsay, S., Cagliostro, E., Albarico, M. et
al. A systematic review of the benefits of
hiring people with disabilities. Journal of
Occupational Rehabilitation 2018; 28(4):
634-655. doi:10.1007/s10926-018-9756-z
18. Velferðarráðuneytið. Atvinnuþátttaka
fólks með skerta starfsgetu: Unnið
fyrir Velferðarráðuneytið. 2018. https://
www.stjornarradid.is/lisalib/getfile.
aspx?itemid=178632d4-7331-11e9-943d-
005056bc4d74
19. Hulda Þórey Gísladóttir, Ásta Snorradóttir og
Kristjana Fenger. Atvinnuþátttaka fólks með
skerta starfsgetu: Sjónarhorn stjórnenda
á vinnumarkaði. Iðjuþjálfinn 2020; 41(1):
16-23.
49virk.is