Luxus - 01.04.1986, Blaðsíða 15

LÚXUS
skoðanir, horfir beint í augu
manns. Kímnin og alvaran
haldast systurlega hönd í
hönd og skiptast á um forystu-
hlutverkið. Þegar Ævar er
annars vegar er af svo mörgu
að taka, og um margt að
velja, að hann ætti að vera
fjöldi fólks. - En hvað kom til
að lögfræðingurinn gerðist
leikari?
Leiklistaráhuginn
í ættinni
„Kúlissurykið fékk ég
snemma í nefið, strax á
menntaskólaárunum. Þá var
ég plataður upp á sviðið, eftir
miklar eftirgöngur. - Ég ætl-
aði ekki að þora. Það varð
svo til þess að næsta ár var
ég kosinn formaður leiknefnd-
ar skólans. Við völdum gam-
alt leikrit, sem ber frægt nafn,
Rakarann í Sevilla, eftir
franska höfundinn Beaumor-
chais. Rossini gerði síðar
Rakarann að frægri óperu.
Við þýddum leikritið úr
frönsku, en okkur fannst
vanta músík í það, og ekki
datt okkur í hug að fara með
óperuna. Það mál var auð-
leyst, af því að meðal okkar
var mjög snjall tónlistarmað-
ur, einmitt í mínum bekk, mik-
ill vinur minn, frábær náms-
maður og merkilegur í alla
staði. Honum var umsvifa-
laust falið að semja músík,
því hann samdi nefnilega oft
lög sem ég svo söng. Þarna
var líka mikið um söngkrafta,
og ég var meðal þeirra. Úr
þessu varð söngleikur,
skemmtilegur farsi, sem sló
öll met. Sýningarnar urðu 9.
Það var algjört met í þá daga.
- Tónskáldið okkar þekkir
hver Islendingur í dag, það er
Gylfi Þ. Gíslason.
Kannski má segja að leik-
listaráhuginn hafi verið mér í
blóð borinn. Ágúst Kvaran
frændi minn, var frægur leik-
listarmaður á Akureyri. Nú,
faðir minn, Ragnar Kvaran,
var prestur í Kanada og fékkst
mikið við leiklist; skrifaði
mikið. Hann kom hingað heim
og var þá boðið að gerast
forstjóri Ferðaskrifstofu ríkis-
ins. En hann var mikill ís-
lenskumaður, kunni ekki við
stöðuheitið og kallaði sig alltaf
landkynni í staðinn. Hans
naut þó ekki lengi við, því
hann dó úr krabbameini að-
eins 45 ára að aldri. Eftirmenn
hans hafa þó ekki tekið titilinn j
upp svo hann dó með pabba, I
sem líka var mjög virkur í
leiklistinni eftir heimkomuna,
var m.a. formaður Leikfélags
Reykjavíkur."
Leiklistarferil Ævars höfum
við rétt snert og munum ekki
gera frekari skil að sinni, að
eftirfarandi undanteknu:
Ævar nam leiklist við mjög
kröfuharðan skóla; The Royal
Academy of Dramatic Art í
London, og þar mátti hann
gjöra svo vel að standa sig,
útlendingur á meðal Breta.
Prófraunirnar voru margar, en
verst þótti langt og óhemju
flólkið framsagnarpróf,
samansett úr mestu torfærum
enskrar tungu. Framsögnin
átti að vera gallalaus; hvergi
mátti heyrast hreimur. Allir
nemendur kviðu þessu, en
Ævari leið verst. Hann vissi
að hann átti í vandræðum
með hreiminn, svo hann æfði
sig sleitulaust dögum og vik-
um saman.
Allir nemendur
kviðu þessu, en
Ævari leið verst.
Hann vissi að hann
átti í vandræðum
með hreiminn, svo
hann æfði sig
sleitulaust dögum
og vikum saman ...
íslendingurinn Ævar R.
Kvaran varð hæstur. Hann
skaraði fram úr innfæddum.
Framsögn hans var sú eina
gallalausa. Þetta þótti vera
öðrum nemendum til mikillar
skammar. - Ævar staðfestir
að þetta hafi ég fregnað rétt,
en honum finnst að það eig-
um við ekkert að hafa með í
viðtalinu; enginn hafi áhuga
á þess háttar. Það lítillæti
segir mjög mikið um manninn,
svo Ævar fékk ekki rönd við
reist. - Þar með erum við
síðan komin að áhuga Ævars
á framsögn:
„Nú er ég að skrifa fyrstu
íslensku bókina um upplestur
bundins máls og óbundins.
Það málefni er mér mjög hjart-
fólgið, svo sem mörgum mun
vera kunnugt, m.a. vegna
greinaskrifa minna í Morgun-
blaðinu. Sú bók byggist á
rannsóknum mínum sem
I kennara í 30-40 ár. í bókinni
bendi ég á hvað ber að gera
til þess að bæta úr þeim lé-
lega upplestri sem við öll
könnumst við. Auk þess
kemst ég að þeirri niðurstöðu
að íslendingar, með örfáum
undantekningum séu ólæsir,
eigi þeir að lesa upphátt.
Framsögn mikilvæg
Hvernig eiga börn að öðlast
málskyn ef þeim er aldrei
kennd rétt framsögn? Þegar
framsagnarþátturinn er van-
ræktur, þá kemur sú van-
ræksla ekki einungis niður á
mæltu máli, heldur á stafsetn-
ingunni líka. Ef ekki verður
snúið við blaði í þessum
efnum, eigum við heldur betur
eftir að bíta úr nálinni með
það. Ekki á að heyrast nokkur
munur á hvort maður talar
eða les. Leikarar eru yfirleitt
þeir einu sem kunna þetta.
Og auðvitað á að gera strang-
ar framburðarkröfur til fólks
sem kemur fram í útvarpi og
sjónvarpi, ekki síst ef um þuli
er að ræða.“
Þess skal getið að Ævar
kennir framsögn við Fjöi-
brautaskólann í Breiðholti, og
hefur lengi gert. Skólameist-
arinn þar er nefnilega með á
nótunum: framsögn er sjálf-
sagðurhluti íslenskunámsins.
Ekki verður um Ævar sagt
að hann sé latur við skriftir
fremur en annað. Auk þess
að vera höfundur ótaldra
greina um ólík málefni, þá
skrifast hann á við fjölda
manns, og einu sinni samdi
hann mjög sérstakt leikrit; í
Ijósaskiptum.
„Þannig var mál með vexti
að 1968 átti Sálarrannsókna-
félagið 60 ára afmæli. Ég var
þá ritstjóri Morguns og forseti
félagsins. Ég tók því saman í
bók ritgerðir látinna félaga,
sem allir höfðu verið kunnir
menn, frábærlega góðar rit-
gerðir. En jafnframt fannst
mér ég verða að skrifa eitt-
hvað sjálfur, og ég ákvað að
skrifa leikrit. í leikritinu Hall-
steini og Dóru, eftir afa minn,
gerist fjórði þáttur eftir dauð-
ann, en ég ákvað að láta mitt
leikrit gerast algjörlega að
þeim þáttaskilum loknum.
Leikritið fjallar um hjón og
yngsta son þeirra, sem dó
fyrstur, og í sambandi við
hann fjalla ég um sjálfsvíg.
Pilturinn lenti í því að taka of
sterk lyf. Því leyndi hann fyrir
öllum, þar til þetta varð hon-
um ofviða, og hann hengdi
sig. Ég læt hann svo lýsa því
hvernig það er að deyja með
að svipta sig lífi. - Allar per-
sónur leikritsins eru látnar.
Verkið var síðar flutt í út-
varpinu undir minni stjórn, og
það kom mér á óvart hversu
mikla athygli það vakti. Ég
mátti sitja við símann lengi á
eftir og tala við fólk sem
hringdi til þess að þakka mér
fyrir og ræða leikritið, en það
hefur samt aldrei verið
endurflutt."
Hvernig skyldi það hafa at-
vikast að Ævar varð lækn-
ingamiðill?
„Ég var ritstjóri Morguns í
10 ár og starfaði geipilega
mikið fyrir Sálarrannsóknafé-
lagið yfirleitt. f því sambandi
varði ég óhemju miklum tíma
í lestur og skriftir um andleg
málefni. Auk þess hafði ég,
mörgum árum áður, tekið
ákvörðun um það að rann-
saka sjálfan mig. Ég fann til
galla minna, sem voru margir
og miklir, m.a. var ég of drykk-
felldur. En þann vanda leysti
ég með því að ganga í AA-
samtökin.
Ég hélt svo minni sjálfs-
rannsókn áfram. Það var
erfitt, þetta að horfast í augu
við sjálfan sig, og þar stoppa
margir. Þeim finnst gallar
náungans blasa við, en neita
að horfast í augu við eigin
vankanta, sem kannski eru
mun alvarlegra eðlis. Smátt
og smátt tókst mér samt að
þokast áfram á þessari braut.
Ég hafði mjög mikla þörf fyrir
að láta gott af mér leiða.
„Þú átt að fást
við lækningar"
Og smám saman varð ég
mjög trúaður maður. Mér
fannst fólk bera virðingu fyrir
Kristi, en jafnframt forðast
eins og heitan eldinn að fara
að kenningum hans. Ég ákv-
að þá að reyna að haga mínu
eigin lífi samkvæmt þeim.
Það leiddi til góðs mjög fljót-
lega og varð mér til blessunar.
Svokölluð heppni fór að elta
mig. Ég er löngu búinn að
komast að þeirri niðurstöðu,
að ekkert slíkt er til, engin
tilviljun, heldur afleiðing
gjörða okkar.
Svo var það einn góðan
veðurdag að ég spyr sjálfan
mig hvað ég eiginlega viti um
þessa hluti. Hvað hefði ég í
höndunum fram yfir einhverj-
ar fullyrðingar annarra. Ég
vildi bara fá, þótt ekki væri
LÚXUS 15