Saga - 2013, Page 184

næmi. Kaflarnir sem greina frá lífi Jóns Sveinssonar meðal kaþólikka og
jesúíta, bæði við nám og störf víðsvegar um Evrópu, eru stórfróðlegir og
stundum átakanlegir aflestrar, einkum þegar segir frá því hversu illa hon-
um leið, sérstaklega í kringum dauða Manna. Ýmsum spurningum er svar -
að en um leið vakna aðrar.
Gunnar greinir réttilega frá því að þótt í Nonnabókunum sé látið líta svo
út sem Nonni hafi tekið sjálfstæða ákvörðun um að gerast kaþólskur sé
raunveruleikinn sá að drengurinn átti varla annarra kosta völ. Leiðin til
baka var þegar lokuð. En hvað um þegar hann ákvað, þá fullorðinn maður,
að gerast jesúíti, vinna skírlífis- og fátæktarheit? Jón Sveinsson var 32 ára
þegar hann gerðist jesúíti og vissulega fylgdu því ýmsir kostir, en hvað um
allt það sem hann fór á mis við, alla möguleikana sem ekki voru lengur til
staðar? Hvað með frelsið sem hann gaf upp á bátinn? Þetta er sérstaklega
mikilvæg spurning, því Gunnari er tíðrætt um frelsisþörf Jóns Sveinssonar
og hversu honum fannst að frelsi sínu þrengt, og hvað þá um frelsi til að
eiga möguleika á fjölskyldulífi, börnum, eiginkonu eða hinu hefðbundna
veraldlega lífi? Jón Sveinsson er að auki sérkennilega kynlaus karakter, og
þetta oft viðkvæma málefni hefði ég gjarnan viljað að fengi umfjöllun.
Í Pater Jón Sveinsson er greint efnislega frá Nonnabókunum, fjallað um
„sannleikann“ í bókunum og hvernig Jón Sveinsson nýtti sér dagbækur
föður síns í leit að spennandi söguefni. Gunnar segir líka frá minnimáttar-
kennd Jóns Sveinssonar og hvernig hann bar sig saman við merka íslenska
höfunda á borð við Halldór Laxness, Kristmann Guðmundsson og Gunnar
Gunnarsson, sem allir leituðu til hans eftir aðstoð. Gunnari tekst með lagni
að greina frá vinsældum og frægð Jóns Sveinssonar um leið og lítillæti hans
og óöryggi skín í gegn í textanum.
Nonnabækurnar eru taldar til einna fyrstu frumsömdu íslensku barna-
bókanna, en þá er þess að gæta að þær eru ekki frumritaðar á íslensku og
eru skrifaðar beint inn í evrópska barnabókmenntahefð, ævintýrasöguna.
Ævintýrasagan var skrifuð beint inn í hugmyndafræði nýlenduveldanna og
á rætur að rekja til sögunnar um Róbinson Krúsó. Á árunum þegar Jón
Sveinsson var við nám í Frakklandi og allt þar til hann byrjaði sjálfur að
skrifa fossaði fram afþreyingarefni fyrir evrópsk börn. Margt af þessu þótti
illa gert og sumir gripu andann á lofti og áttu ekki orð yfir hroðanum sem
börnum var boðið upp á. Kaþólikkar og fleiri reyndu að spyrna á móti,
gefnar voru út kristilegar ævintýrasögur og kristileg drengjablöð. Jesúítar
voru áberandi í barnabókaútgáfu kaþólikka og Jón Sveinsson var um tíma
meðal allra vinsælustu barnabókahöfundanna úr röðum þeirra. Því saknaði
ég nánari umfjöllunar um stöðu hans sem slíks.
Eitt „helsta markmið“ bókarinnar var að leita svara við þeirri spurningu
hvort „„innra líf Nonna“ hefði dáið dagana sem móðir hans sendi hann burt
frá sér 12 ára gamlan“. Að auki er markmið höfundar að greina frá því
hvernig og hvers vegna Jón Sveinsson skapaði þá lífsmynd sem „hann sjálf-
ritdómar182
Saga vor 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 8.5.2013 12:23 Page 182