Saga - 2019, Page 24

hann var fyrst og fremst fórnarlamb hörmulegs slyss og var að út -
skýra hvernig hann komst af og hvað henti bátinn og aðra skipverja.
Þegar kvikmyndin Djúpið var frumsýnd kom fram að myndin
hefði ekki verið gerð með samþykki skipverjans. Haft var eftir hon-
um að vel mætti búa til bíómyndir eða leikrit um atburðinn en hann
teldi ekki að blanda þyrfti nafni hans í það en aðstandendur mynd-
arinnar höfðu talað opinskátt um fyrirmyndir umfjöllunarefnisins
og meðal annars nafngreint hann. Þá sagði hann að taka bæri tillit
til aðstandenda þeirra fjögurra sem fórust í slysinu.3 Í viðtali um
myndina sagðist kvikmyndaleikstjórinn bera fulla virðingu fyrir
afstöðu mannsins en benti á að þegar hefði verið fjallað mikið um
atburðinn og gert um hann bæði leikrit og heimildarmynd. Kvik -
myndaleikstjórinn hefði fengið það svar frá skipverjanum að hann
vildi ekki taka þátt í myndinni með neinum hætti en hann myndi
heldur ekki standa í vegi fyrir gerð hennar.4
Kvikmynd eða leikrit sem byggir á raunverulegum atburðum er
ekki sjálfkrafa raunsönn mynd af persónunum sem um ræðir eða
atburðunum í smáatriðum. Hún er sjálfstæð frásögn með nýjum
persónum sem handritshöfundar skapa. Hefði átt að fá samþykki
skipverjans fyrir þessari frásögn? Skiptir máli hvort nafn hans komi
fram eða ekki? Hvernig sýnum við fólki nærgætni við þessar að -
stæð ur? Og er ástæða til að halda í slíkri frásögn fjarlægð frá þeim
sem lifðu af atburðinn, af tillitssemi við þá eða ættingja þeirra sem
létust, eða sleppa henni jafnvel alfarið fáist ekki fyrir henni sam -
þykki? Til að vernda friðhelgi einkalífsins er nauðsynlegt að hafa
stjórnarskrárvarinn rétt og lög en þegar á reynir skipta þó þau
siðferðislegu viðmið ekki síður máli að sýna einstaklingum virðingu
með tillitssemi og nærgætni við persónulegt líf þeirra, sorgir og
breyskleika. Það er mikið álag að verða fréttamatur — ekki síst vegna
hörmulegra slysa. Slíkir atburðir setja ekki aðeins varanlegt mark
sitt á þá sem fyrir þeim verða heldur hafa tilhneigingu til að skil-
greina stöðu þeirra í samfélaginu það sem eftir er ævinnar og þá
hjálpar ekki að þeir séu reglulega rifjaðir upp í opinberri umræðu.
Þá virðist það oft gleymast að einstaklingarnir að baki atburðunum
eru manneskjur sem eiga sér margbrotnari sögu.
álitamál22
3 „Eðlilegra að heyra í manni hljóðið áður en lagt var af stað“, Fréttir 29. júlí 2010,
bls. 6.
4 Pétur Blöndal, „Stærsti marbletturinn á þjóðinni“, SunnudagsMogginn 16. sept-
ember 2012, bls. 14–17.