Saga - 2019, Page 169

enda sinna. Einnig tók hann saman meðaltöl mælinga á 10 ára tíma-
bili, frá 1919 til 1929, og á 20 ára tímabili frá 1915 til 1935. Á þessum
meðaltölum sést að börnin þyngdust og efldust yfir skólamisserið
sem staðfesti að skólavistin hefði ekki neikvæð áhrif á þau.40
Í gögnum Jóns Þ. Björnssonar má finna drög að bréfi þar sem
ljóst er að Jón notar mælingar sínar á líkamsþroska einstaks barns í
umbeðinni umsögn til Barnaverndarráðs vegna umræðna um hvort
grípa þurfi inn í heimilisaðstæður þess eður ei. Er það í samræmi
við hugmyndir Jóns Þórarinssonar varðandi ábyrgð kennara og eftir -
lit þeirra með nemendum.41
Í heildina má segja að á meðan umræðan meðal lækna hafi verið
að nota eftirlit með skólum til að stemma stigu við smitsjúkdómum
hafi umræðan meðal kennara fremur verið sú að sjá hvort skóla-
gangan hefði jákvæð eða neikvæð áhrif á þroska barna.
Svo virðist sem Jón Þ. Björnsson hafi unnið líkamsmælingar sín -
ar og skólaeftirlit í samvinnu við læknana á Sauðárkróki, alla vega
þegar á leið. Sjá má af gögnum Jóns að Jónas Kristjánsson læknir var
með Jóni í skólaeftirliti árin 1921 til 1922, 1927 til 1928 og 1932 til
1933.42 Einnig hafa viðmælendur okkar sem tóku þátt í mælingum
Jóns nefnt að læknir hafi verið viðstaddur þegar mæling arnar áttu
sér stað og voru börnin þá tekin í læknisskoðun í leiðinni.
Gögn þessi eru fyrir margar sakir merkileg og væri hægt að
rannsaka þau út frá mörgum mismunandi sjónarhornum. Í dag er
verið að nýta gögnin í samanburðarrannsókn á líkamsástandi barna
og unglinga á Sauðárkróki og Varmahlíð fyrr og nú. Vel mætti sjá
fyrir sér að gögnin myndu nýtast í rannsóknum á viðhorfi til hlut-
verks kennarans, aðbúnaði barna og barnavernd og hugmyndum
um mismun dreifbýlis og þéttbýlis hvað varðar heilbrigði fólks, svo
eitthvað sé nefnt.
Síðast en ekki síst minna gögnin okkur á verulegar breytingar á
meðferð upplýsinga um einkahagi fólks. Í dag þarf leyfi Persónu -
verndar bæði hvað varðar aðgengi og vinnslu persónulegra upp lýs -
inga gagnanna. Árið 1916 þótti aftur á móti sjálfsagt að nafngreina þá
einstaklinga í Skólablaðinu sem samkvæmt skýrslu Jóns Þ. Björnssonar
um líkamsþroskun höfðu hækkað mest og voru „sterkastir“.43
líkamsþroskun barna 167
40 HSk. N00187-A-A. Skrár yfir þroska skólabarna 1912–1953.
41 HSk. N00187-B-E-2. Drög að bréfi til Barnaverndarráðs.
42 HSk. N00187-A-A. Skrár yfir þroska skólabarna 1912–1953.
43 „Skýrslur“, Skólablaðið 10:1 (1916), bls. 14–15.