Saga - 2019, Síða 215

Lokaorð
Í Laxvogsmálinu deildu höfðingjar Kjósar um helstu hlunnindi
hreppsins. Þar reyndi í fyrsta sinn á 3. grein laga um friðun á laxi frá
1886.
Þórður Guðmundsson hreppstjóri á Neðra-Hálsi virðist hafa litið
á málið sem einkamál þar sem hann og nafni hans, Þórður Guð -
mundsson í Glasgow við Vesturgötu í Reykjavík, áttu í hagsmuna-
deilu við séra Þorkel Bjarnason sóknarprest á Reynivöllum ásamt
nokkrum veiðiréttarhöfum ofar með Laxá og Bugðu. Vissulega voru
einkahagsmunir í húfi — „atvinnuspursmál“ eins og verjandinn
komst að orði — og netaveiðin hlýtur að hafa gefið mikið í aðra
hönd enda var Þórður á Neðra-Hálsi reiðubúinn að verja hagsmuni
sína og nafna síns með öllum tiltækum ráðum, jafnvel þótt hann
þyrfti þar með að standa í ófriði við aðra höfðingja Kjósar. Málið var
hins vegar opinbert sakamál eins og sýslumaður benti hinum
ákærða Þórði hreppstjóra á þegar hann kvað upp úrskurð um ólög-
mætar veiðiaðferðir í júní 1893.
Laxafriðun var séra Þorkeli án efa metnaðarmál, svo sem aðild
hans að laxafriðunarlögunum ber vitni um. Hann vildi viðhalda,
rækta og nýta þá auðlind sem laxveiðin var öllum veiðiréttarhöfum
til hagsbóta og koma í veg fyrir rányrkju þeirra sem áttu veiðirétt
næst sjó. Ekki verður þó litið fram hjá því að séra Þorkeli bar vissu-
lega að verja hagsmuni kirkjunnar og þar með varði hann jafnframt
eigin hag að því marki sem hlunnindi á Reynivöllum komu í hlut
sóknarprests, svo sem almennt tíðkaðist á kirkjujörðum. Sú laxarækt
sem hann stóð að, og lagði töluverða fjármuni í, ber vitni um áhuga
hans á vexti og viðgangi hinnar gjöfulu auðlindar. Laxaræktin lagð -
ist hins vegar af nokkrum árum áður en kom að umræddri kæru þar
sem Þorkeli tókst ekki að afla sér nægra fjármuna til verksins og
snerti laxarækt Þorkels því ekki málið með beinum hætti.
Þeir fiskar sem festust í netum í Laxvogi fóru ekki upp í árnar.
Minna var þá um fisk fyrir breska stangaveiðimenn, sem veiddu sér
til skemmtunar, eins og séra Þorkell benti á í umræðu um laxa -
friðunarlögin á Alþingi. Færri fiskar voru líklegir til þess að lenda í
laxakistu Eggerts á Meðalfelli og Einars í Meðalfellskoti og færri
fiskar komu þá jafnframt að landi hjá þriðja kærandanum í Laxvogs -
málinu, Hans á Hurðarbaki. Laxakista Meðalfellsbænda hvarf raun-
ar af vettvangi þegar sýslumaður kvað upp úrskurð um að hún
stæðist ekki lagaákvæði. Eggert fylgdi Laxvogsmálinu ekki eftir á
laxveiði og friðun 213