Saga - 2019, Blaðsíða 218

sérstök bókmenntagrein með afgerandi hætti (bls. 71–72) og verður að
segjast að það er hressandi að slíkt sjónarmið fái að heyrast í safnriti sem
þessu. Ég kann ágætlega að meta þegar fræðimenn leyfa sér að hafa afdrátt-
arlausar skoðanir, það einfaldar öðrum til muna það stundum vandasama
verk að átta sig á hverjar þær eru. Viðar hafnar því til að mynda að Hervarar
saga sé „verk“ í hefðbundnum skilningi og gagnrýnir forsendur endur gerð -
ar textans: „The preserved bits and pieces were (and are) used to establish
developments and overviews containing logical faults and anachronistic
conclusions — since the manuscripts were treated as objects in a social and
cultural void.“ (77) Viðar tekur til skoðunar yngra kvæði eftir Ásmund
Sæmundsson (bls. 80–82), sem blandar tragískum atburðum í Eyjafirði á
sautjándu öld saman við efni Hervarar sögu. Þá talar hann um apókrýfar
fornsögur Gísla Konráðssonar og hvernig hann jók við þær (bls. 82–86) og
segir Gísla „augljóslega“ hafa unnið innan miðaldahefðarinnar rétt eins og
Ásmundur (bls. 84). Þetta er róttækt viðhorf sem mér hugnast.
Hans Jacob Orning skrifar um fornaldarsögur sem samtímaheimildir og
færir fyrir því rök að það sé vel hægt að nota þær þannig ef farið sé gæti -
lega. Það sem að hans mati hefur helst staðið í vegi fyrir því er að sagn fræð -
ingar hafi verið feimnir við að styðjast við síður „raunverulegar“ sögur og
textafræðingar lítið kannað sögulegar hliðar handrita en nýja textafræðin
geti sameinað hvora tveggja (bls. 92). Orning bendir á að hluti af ástæðunni
fyrir því að „erkitýpur“ sagna hafi jafnan verið teknar fram yfir handrit sé
ungur aldur handritanna, en hann færi athyglina frá hámiðöldum til síðmið -
alda, sem (úreld) hefð hefur verið fyrir að líta á sem hnignunarskeið í sög-
unni (bls. 93). Sumu í grein hans átta ég mig þó ekki á, til dæmis því að það
sé vandasamt að túlka fyrirbæri eins og tröll í sögum því þau verði ekki skil-
in bókstaflega (bls. 104), þar sem gríðarlega margt hefur verið skrifað um
tröll sem skýrir vel stöðu þeirra innan bókmenntanna. Orning gagnrýnir
sagnfræðinga í tvígang fyrir að ganga of langt í túlkunum sínum en vísar þó
í verk bókmenntafræðinga á við Ármann Jakobsson og Torfa H. Tulinius
sem eru augljóslega annars eðlis en sagnfræðilegar rannsóknir (bls. 104 og
106). Þá fjallar hann um handritið AM 343 a 4to og finnst sérkennileg blanda
af ólíkum bókmenntagreinum í því, „fornaldarsögur“, „fornsögur suður-
landa“ og „ævintýri“(bls. 106), en gáir ekki að því að sá sem setti saman
handritið var augljóslega með annan skilning á skyldleika þessara texta inn-
an tiltekinnar sagnahefðar. Flokkunarárátta fræðanna getur þannig verið til
trafala. Hinu er hægt að vera sammála að það sé enginn sérstakur boðskap -
ur í handritinu (bls. 107) og þegar Orning fer af stað þá finnur hann þrátt
fyrir allt töluvert sem er sameiginlegt með sögum handritsins (bls. 111).
Annað sem ég skil ekki er hvað honum finnst svona skrýtið við að hetjur
þessara sagna sæki sífellt á jaðarinn því þangað sé ekkert fyrir þær að sækja
(bls. 109–110). Um þetta hafa ótal rit verið skrifuð og svo endar hann raunar
á því að svara spurningunni sjálfur. Mér finnst túlkun Ornings á ólíkum
ritdómar216