Saga - 2019, Blaðsíða 219

gerðum Örvar-Odds sögu hæpin (bls. 113) og sömuleiðis sú hugmynd að
sagnavalið í AM 471 4to endurspegli mögulega príl nýríkra upp valdastiga
samfélagsins (bls. 114) sem virkar á mig eins og mjög sambærileg túlkun
þeim sem hann sjálfur gagnrýnir í sömu grein. Þó er ég alveg sammála hon-
um um meginefnið: að sambærilegar gerðir sagna geti inniborið alveg ólíka
merkingu eftir samhengi þeirra innan handrits. En mér þykir grein Ornings
ekki sýna nægilega vel þá greiningaraðferð sem hann helst vildi koma á
framfæri.
Ralph O’Connor fjallar um hvernig fornaldarsögur hafa verið metnar í
ljósi trúverðugleika þeirra, með öðrum orðum hvernig þær hafa ekki þótt
skora hátt á þann kvarða. Hann bendir á að það skiptir máli á hvaða tíma
saga er metin (bls. 117). Í því sambandi nefnir hann einnig „póstklassískar“
Íslendingasögur (bls. 119) en láist að geta þess að fræðimenn hafa á síðustu
árum gagnrýnt það hugtak enda stemmir það hvorki við varðveislu né efni
sagnanna (ég læt duga að nefna skrif Daniels Sävborg um efnið), og þá er
því látið ósvarað hvort sögulegur kjarni Íslendingasagna sé í raun misjafn
eftir aldri þeirra (bls. 120). Enda er alveg ljóst, líkt og O’Connor segir (bls.
122), að sögulegur áreiðanleiki merkti ekki alltaf það sama og það gerir nú
og því varla hægt að meta fornsögur á þeim forsendum. Hitt er alveg víst
að fornaldarsögur urðu að pólitískum vopnum í þjóðernislegri textabaráttu
Norðurlandanna með tilheyrandi handritasöfnun, textaútgáfum og fræði -
skrif um sem ef til vill er helsta ástæða þess að fræðigreinin er yfirleitt til í
dag. Það sem helst er bitastætt í greininni er greinargóð lýsing á togstreit -
unni milli Árna Magnússonar og Þormóðs Torfasonar sakir ólíkra viðhorfa
þeirra til fornaldarsagna. Árna virðist hafa verið heldur í nöp við þær en
Þormóði fundist að án þeirra væri varla hægt að skrifa söguna (bls. 125
o.áfr.). O’Connor finnst ómaklegt hvernig húmanistar nýaldar hafa verið
gagnrýndir fyrir „blinda trú“ sína á sögulegt gildi fornaldarsagna (bls. 144
o.áfr.) og það tek ég undir.
Grein Beeke Stegmann ætti að vekja sérstaka forvitni margra lesenda en
hún fjallar um það hvernig Árni Magnússon tók sundur handrit og batt
önn ur saman eftir því sem honum fannst skynsamlegast. Þetta eykur
auðvitað flækjustig allra handritarannsókna og ekki lítið verk að henda
reiður á tengslum þeirra. Næst á eftir er grein Philips Lavender um hina
ýmsu Illuga sem eiga rætur að rekja til Illuga sögu Gríðarfóstra. Þar styðst
hann við óútgefna og forvitnilega texta, varðveitta í handriti á Lands bóka -
safni, sem ég leyfi mér að vona að hann muni gefa út dag einn. Grein hans
sýnir hversu flókinn veruleiki liggur að baki sagnaarfinum og Lavender
reynir hvergi að færa fram einfölduð svör, sem er kostur. Þá fjallar Silvia
Hufnagel um fornaldarsagnahandrit tengd Jóni Ólafssyni frá Grímsstöðum
(1691–1765) og fjölskyldu hans og varpar mjög forvitnilegu ljósi á handrita-
menningu síðari alda á Íslandi. Andrew Wawn skrifar um gleymda nýaldar -
rómönsu, Jasons sögu bjarta, og tengdar rímur af Jasoni. Líkt og Aðalheiður
ritdómar 217