Saga - 2019, Síða 234

228). Það merkir að Geirmundur hafi getað átt 9.600 manna þrælalið. Þessir
menn byggðu Vestfirði og Strandir, útkjálka landsins ef litið var á það frá
sjónarmiði landbúnaðar, af því að þar voru bestu veiðisvæðin (bls. 266–267).
Stundum reiðir Bergsveinn sig á ímyndunaraflið eitt til „að fá sögu til að
rísa upp úr tómum brotum“ (bls. 256). Annars staðar vísar hann í heimildir
eins og til dæmis samtal við Ævar Petersen líffræðing þar sem hann komst
að því að Ævar hefði „bæði skráð og safnað menjum af beinum og tönnum
rostunga á Íslandi í meira en fjóra áratugi — hér var kominn maður með
áþreifanleg sönnunargögn. Í eldri ritum Ævars segir að það sé „afar líklegt
að rostungar hafi kæpt í Breiðafjarðareyjum í árdaga Íslandsbyggðar“. Árið
2002 fundust svo beinar sannanir, leifar af rostungskópum í Bjarneyjum,
nærri höfuðbóli Geirmundar“ (bls. 198).
Auðvelt er að sjá og álykta að gagnasöfn Ævars Petersen eða önnur
hliðstæð í bókinni eru af sagnfræðilega taginu þó að ekki sé að jafnaði sagt
frá þeim eins yfirgripsmikið og skipulega og fornleifafræðingur eða sagn -
fræðingur myndi vilja gera í rannsóknarriti. Ekki ætla ég mér að leggja dóm
á það hvort tilgáta Bergsveins um uppruna og eðli atvinnurekstrar Geir -
mundar á Vesturlandi sé sennileg. Til þess vantar enn meiri og skipulegri
fróðleik um þá miklu veiðimenningu sem Bergsveinn sér fyrir sér, og fyrir
fram er ég tortrygginn á að unnt væri að gera það svo að sannfærði full-
orðinn sagnfræðing. En kenningin vekur áhuga minn á að vita meira um
efnið. Ég hef áður kynnst Bergsveini sem ljómandi skemmtilegum skáld-
sagnahöfundi og fagna því að svo margir lesendur hafa kunnað að meta rit
hans um Geirmund heljarskinn, líklega betur en sagnfræðingar eru flestir
fallnir til að gera.
Enga einhlíta leið gefur Bergsveinn lesendum sínum til að greina á milli
þess úr hvoru heilahvelinu ályktanir hans hafa sprottið. Hins vegar á hann
til að benda lesendum sínum á að hann sé ekki að skrifa neinn venjulegan
skáldskap. Um söguhetjuna Geirmund er rifjuð upp aðdáunarverð útsjón-
arsemi hans og skipulagsgáfa við landnámið. Svo er haldið áfram (bls. 291):
En ekki hefur eitt orð verið sagt um það hvort hann brosti þegar hann
reiddist eða hvernig rödd hans hljómaði. Ekkert um það hvort hann
hafði einhvern kæk eins og til dæmis að píra augun þegar hann talaði.
Hvort hann kunni að kveða og ef svo var, hvaða kvæði? Var hann einn
af þeim sem ekki geta talað og gengið samtímis? Var hann góður sög-
umaður? Hafði hann kímnigáfu?
Hér skil ég höfund svo að hann sé að benda á að hann fari ekki aðeins
ógæti lega með heimildir sem líta sagnfræðilega út, eins og til dæmis ártalið
867 og þrælaeign Geirmundar, heldur láti hann einnig ógert að nota sum al -
gengustu tjáningartól skáldritahöfunda.
Gunnar Karlsson
ritdómar232