Saga - 2019, Qupperneq 251

satt best að segja í mjög takmörkuðum tengslum við meginefni bókarinnar
og því sem næst ofaukið þótt hún sé áhugaverð í sjálfu sér.
Í kaflanum „Warfare or Robbery“ eru svo teknar fyrir þær flækjur sem
fylgdu þeirri aðferð ríkja á þessum tíma og allt fram á nítjándu öld að gefa
út sjóræningjabréf til skipa og skipstjóra sem þá máttu herja á skip
andstæðinganna samkvæmt ákveðnum reglum. Fjallað er um lagalega og
siðferðilega stöðu þessara sjóræningja og muninn á þeim og venjulegum sjó-
ræningjum og er Tyrkja ránið meðal annars skoðað í ljósi þessara þátta. Sýnt
er fram á, svo óyggjandi er, að engar lagalegar eða siðferðilegar forsendur
voru fyrir aðgerðum Múrats Reis og félaga enda var ekki stríðsástand milli
Tyrkja og Dana, reyndar hefðu þeir frekar átt að líta á hvorir aðra sem
bandamenn því báðir áttu í útistöðum við ríki Habsborgara.
Drjúgur hluti bókarinnar fjallar, eins og gefur að skilja, um örlög íslensku
fanganna og útlausn þeirra úr „Barbaríinu“. Þar er einnig gerð grein fyrir
þremur fyrirferðarmiklum persónum í þessari sögu, sjóræningjanum Múrat
Reis, Önnu Jasparsdóttur sem gekk í hjónaband og varð mektug frú þar syðra
og svo Jóni Vestmann sem sjálfur varð sjóræningjaforingi á Miðjarðarhafi. Það
er einnig þarna sem mikilvægustu nýju upplýsingarnar um Tyrkjaránið koma
fram en höfundur hefur fundið gögn þess efnis að ekki hafi einungis verið
gerð ein tilraun til að leysa út fanga heldur tvær. Hann fjallar rækilega um
þessa seinni tilraun sem gerð var kringum 1645 og endaði heldur nötur lega
því þótt sendimönnunum tækist að frelsa átta Íslendinga þá enduðu þeir
sjálfir í einhverri þrælakistu „Barbarísins“ og hafa sennilega borið þar beinin.
Þá er það áhugavert sem fram kemur í bókinni að í umræðum á Íslandi
þegar efnt var til söfnunar á lausnargjaldi fyrir hina herteknu komu fram
sömu efasemdir og iðulega skjóta upp kollinum í nútímaumræðu um þró-
unaraðstoð svo sem hvort peningarnir lendi ekki bara í höndum einhverra
milliliða eða að meiri þörf sé fyrir þá hér heima.
Um þessar mundir er mjög í tísku meðal sagnfræðinga að fjalla um
hvernig samfélög, þjóðir og hópar muna atburði. Áttundi kafli bókarinnar
tekur á þessu og lýkur á rækilegri umræðu um það hvernig Tyrkjaráninu
eru gerð skil í kennslubókum. Umfjöllunin um þetta síðastnefnda er mjög
rækileg og verður ekki betur séð en höfundur hafi grafið upp allar útgefnar
kennslubækur þar sem fjallað er um Tyrkjaránið fyrir utan Þættir úr Íslands -
sögu. Frá landnámi til 1820. Það er auðvitað mjög forvitnilegt að skoða hvernig
tekið er á atburðum sem þessum í kennslubókum enda tengist það minni
þjóðarinnar og á því vel heima í þessum kafla en þarna gengur höfundur
talsvert lengra því hann fjallar jafnvel enn rækilegar um kennslu fræði lega
þætti bókanna og hvernig framsetningin kemur heim og saman við nám-
skrár. Þetta er auðvitað áhugaverð úttekt sem slík en hún ætti frekar heima
í tímariti um kennslu og uppeldismál en hér.
Að lokum er svo fjallað um hvernig Tyrkjaránið er okkur sýnilegt enn
þann dag í dag. Rækilegust er úttektin á altaristöflunni á Krossi í Austur-
ritdómar 249