Saga - 2019, Side 254

mörgu að taka en ég saknaði sérstaklega að vísað væri í minningar Ólafs
Friðrikssonar um hásetaverkfallið en hann var ritari félagsins á fyrstu árum
þess (sjá viðtalsbækur Haraldar Jóhannssonar við Ólaf, Klukkan var eitt frá
1964 og Þá rauður loginn brann frá 1991). Ólafur svífur samt sem áður yfir
vötnum í frásögninni. Hér vil ég nefna tvennt til að rökstyðja það. Höfundur
vísar í viðtal Vilhjálms S. Vilhjálmssonar (Í straumkastinu, saga 33 sjómanna)
við Jón Bach, kjörinn formann Hásetafélagsins. Þar segir: „Sjómenn voru
mjög fjölmennir á Steinbryggjunni í mesta hita verkfallsins. Þar var Ólafur
Friðriksson fremstur í flokki eins og alltaf, þegar mikið reið á“ (bls. 24).
Aftur segir svo höfundur um hásetaverkfallið: „Verkfallinu var þar með
lokið. Margir túlkuðu niðurstöðuna sem sigur fyrir útgerðina. Morgunblaðið
kvað sjómenn hafa tapað og var sem fyrr uppsigað við Ólaf Friðriksson“
(bls. 45). Þetta er ekki rakið frekar og sem fyrr segir ekki vitnað í endur-
minningar Ólafs sjálfs. Víða er að finna slíka þræði sem þyrfti að skýra
betur.
Höfundur vísar víða í einstaka atburði og almenna uppbyggingu í sam-
félaginu eftir því sem saga Sjómannafélags Reykjavíkur er rakin. Nokkuð
ber á því að þar sé langt seilst. Um fyrstu ár sjötta áratugarins segir að það
hafi verið „vor í lofti“ og í kjölfarið er sagt frá afrekum Íslendinga í frjálsum
íþróttum, skák og knattspyrnu (bls. 113). Auðvitað kemur þetta ekki sögu
Sjómannafélags Reykjavíkur við en höfundur vill skapa stemningu og sýna
hvað var í deiglunni í samfélaginu. Þar hefði að ósekju víða mátt draga úr
og stilla slíkum tilvísunum í hóf. Stíllinn er annars snarpur og er augljóst að
höfundur er lipur penni og oft er húmorinn ekki langt undan. Sem dæmi
má nefna frásögn af því þegar „sjanghæað“ var til sjós á sjötta áratugnum
eins það var kallað. Á þeim árum var erfitt að fá menn á Reykjavíkur togar -
ana og ýmislegt reynt eins og frægt er. Höfundur vísar í viðtal við Óskar
Vigfússon framkvæmdastjóra Sjómannasambands Íslands frá árinu 1997
sem birtist í Sjómannablaðinu Víkingi: „Óskar sagði sögu af skrifstofumanni
sem farið hafði út í mjólkurbúð með brúsann danglandi í hendinni en hitt
félaga og þegið brjóstbirtu. Hver sjússinn tók við af öðrum og hópurinn var
sjanghæaður“. Og áfram heldur frásögnin: „Það liðu einn eða tveir sólar-
hringar þar til hann fékk vit og rænu og þegar hann rankaði við sér nálægt
Hvarfi við Grænland var hann ennþá með mjólkurbrúsann danglandi í
hendinni“ (bls. 137). Vel getur verið að þetta sé glettin saga. Í raun lýsir hún
ákveðinni forherðingu sem sjómannastéttin þurfti oft að tileinka sér, líkt og
þjóðin þekkti úr dægurlagatextum um sjómenn um og eftir miðja síðustu
öld. Auðvelt er að gera sér í hugarlund þann mannlega harmleik og félags-
legu vandamál sem gátu fylgt atburðum eins og þeim sem hér að framan er
lýst. Höfundur lætur alveg hjá líða að fara út í þá sálma.
Þegar líður á bókina verður frásögnin nokkuð bundin ákveðnum per-
sónum. Kaflinn um uppgang Péturs Sigurðssonar í félaginu er líflegur og
greinagóður. Þar er lýst valdabaráttu Péturs við Alþýðuflokksmenn en
ritdómar252