Saga - 2019, Page 262

útiloka þar með í reynd aðra heimshluta. Þessi gagnrýni átti sinn þátt í að
samningur UNESCO frá árinu 2003 um varðveislu óáþreifanlegs menningar -
arfs varð að veruleika.
Eins og titill bókarinnar gefur til kynna fjallar höfundur um tilurð
óáþreifanlegs menningararfs. Í gegnum greiningu á átökum og samninga-
umleitunum rekur höfundur hvernig óáþreifanlegur menningararfur varð
til á vettvangi alþjóðasamfélagsins og jafnframt hvernig samningurinn hefur
haft áhrif á menningararfsvörslu víða um heim. Höfundur hefur sig til flugs
með kondórnum, sem undirtitill bókarinnar vísar í. Í kaflanum um kondór-
inn rekur hann aðdraganda þess að alþýðumenning og varðveisla hennar
komst á dagskrá UNESCO með því að fylgja því eftir hvernig þjóðlag úr
Andesfjöllum rataði inn í vestræna dægurmenningu. Þess má geta að
samhliða útgáfu bókarinnar kom út heimildamyndin Flight of the Condor
eftir Valdimar og Áslaugu Einarsdóttur. Myndin byggir á öðrum kafla bók-
arinnar og er aðgengileg í opnu streymi á vefsíðunni flightofthecondorfilm.
com.
En göfug markmið alþjóðasamninga um varðveislu menningararfleifðar
eru ekki aðeins fögur fyrirheit eða innantóm stefnuyfirlýsing. Eins og höf-
undur bendir á er óáþreifanlegur menningararfur eins konar (sjúk dóms) -
greining og varðveisla er lausnin (eða meðferðin). Með því að rekja tilvik og
dæmi alls staðar að úr heiminum opinberar höfundur þær áskoranir sem
fylgja menningararfi og varðveislu hans. Í menningararfi felst aðgreining og
útilokun, meðal annars ákveðið val um hverju er hampað á meðan öðru er
leyft að gleymast. Varðveislan sjálf og alþjóðlegir listar um menningararf
breyta samhengi fyrirbærisins og nýtt og breytt samhengi verður til. Höf -
undur dregur fram hvernig menningararfur getur átt þátt í því að breiða yfir
menningarmun en varðveita jafnframt samfélög bæði innan einstakra aðildar -
ríkja sem og á alþjóðavísu. Þannig getur menningararfi verið beitt sem póli-
tísku stjórntæki innanlands sem og áhrifatæki á alþjóðavettvangi. Menn -
ingar arfur er því hápólitískur.
Ritið er hluti af rannsóknum á sviði gagnrýninna menningararfsfræða
sem er frjór vettvangur þverþjóðlegra og þverfaglegra rannsókna á fyrir-
bærinu menningararfi. Liðin eru þrettán ár frá því að samningurinn um
varðveislu óáþreifanlegs menningararfs öðlaðist gildi og hefur hann haft
töluverð áhrif. Hérlendis hefur fremur lítið farið fyrir honum þó á því sé að
verða breyting. Vegna þeirra áskorana sem felast í menningararfi og alþjóð -
legum samningum um varðveislu hans er mikilvægt að fá gagnrýna fræði -
lega umfjöllun um efnið. Ritið er því kærkomið og þarft innlegg í samtal um
menningararf og ætti að eiga erindi við alla þá sem láta sig menningararfs-
vörslu varða.
Vilhelmína Jónsdóttir
ritfregnir260