Bændablaðið - 21.10.2021, Blaðsíða 48

Bændablaðið | Fimmtudagur 21. október 202148
MATARKRÓKURINN
LÍF&LYST – BÆRINN OKKAR
Sama ættin hefur búið á Gríms­
stöðum síðan árið 1871 þegar
Hannes Guðmundsson og kona
hans, Kristín Magnúsdóttir,
kaupa jörðina. Núverandi
ábúendur, Jóhanna Sjöfn og
Hörður, tóku yfir 2017 og eru
þau fimmti ættliður sem býr á
Grímsstöðum.
Býli:
Staðsett í sveit: Reykholtsdal í
Borgarfirði.
Ábúendur: Jóhanna Sjöfn
Guðmunds dóttir og Hörður
Guðmunds son. Einnig búa hér
foreldrar Jóhönnu, Guðmundur
Kristinsson og Jóhanna Steinunn
Garðars dóttir.
Fjölskyldustærð (og gæludýra): Á
Grímsstöðum búa Hörður, Jóhanna,
Elías Andri (en hann er í námi í
Reykjavík), Tómas Orri og Adda
Karen. Hjá okkur eru líka hundurinn
Kátur og kötturinn Krummi. Sigrún
Harpa og Birgir Örn, börn Harðar,
búa í Grindavík.
Gerð bús? Kindur og allnokkrir
hestar og merar og Guðmundur og
Steinunn eiga nokkrar hænur.
Fjöldi búfjár og tegundir? Við
búum með 370 kindur og svo eigum
við um 50 blóðmerar sem gefa af sér
væn folöld.
Hvernig gengur hefðbundinn
vinnudagur fyrir sig á bænum?
Hörður er alltaf fyrstur á fætur og
er farinn í vinnu sem smiður áður
en aðrir vakna. Húsmóðirin sér svo
um að koma krökkum í skólabíl-
inn áður en hún sjálf fer í vinnu
í Hönnubúð sem hún rekur. Eða
að hún fer í vinnu í kjötvinnslunni
okka, Grímsstaðaket, sem við
byggðum hér á bænum árið 2020. Á
veturna sér pabbi um að gefa fyrir
okkur í fjárhúsunum og hrossum,
ásamt því að ganga í öll störf sem
til falla á bænum með Herði.
Krakkarnir koma svo heim úr
skóla og íþróttum og ganga sjálfala
þar til við foreldrarnir komum heim
úr vinnu um klukkan 17. Þá tekur
við þetta venjulega, þvo og elda
mat og Hörður hefur undanfarið
nýtt allar stundir eftir vinnu í að
klára sláturhúsið.
Skemmtilegustu/leiðinlegustu
bústörfin? Sauðburður er alltaf
skemmtilegur, sérstaklega þegar
vel gengur. Leiðinlegast er að smala
rollum sem ekki vilja heim.
Hvernig sjáið þið búskapinn fyrir
ykkur á jörðinni eftir fimm ár?
Við sjáum búskapinn fyrir okkur í
svipaðri mynd og hann er í dag. Ekki
stærri en ekki mikið minni heldur.
Hvar teljið þið að helstu tækifær­
in séu í framleiðslu á íslenskum
búvörum? Okkar skoðun er að
helstu tækifæri felist í að fullvinna
eigin framleiðslu.
Árið 2020 byggðum við kjöt-
vinnslu og nú í ár bætum við slát-
urhúsi við.
Með tilkomu Kjötvinnslunnar
Grímsstaðaket og nú sláturhússins, þá
sjáum við fyrir okkur að við munum
geta unnið meira heima á búinu og
minnkað við okkur vinnu utan búsins.
Það er mikill virðisauki fyrir okkur
að hafa fengið tækifæri til að byggja
upp þessa starfsemi sem gefur okkur
ótal möguleika og ekki er leiðinlegt
heldur að geta boðið neytendum upp
á gæða kjötafurðir beint frá bónda.
Hvað er alltaf til í ísskápnum?
Ostur og smjör.
Hver er vinsælasti maturinn á
heimilinu? Folaldasteik, hrossa-
lund og lambakjöt, erfitt að velja.
Eftirminnilegasta atvikið við
bústörfin? Þegar við fengum leyfi
fyrir kjötvinnslunni okkar í fyrra,
22. september.
Kjötbollur og kjötsúpa
Þessar heimabökuðu kjötbollur
eru svo miklu betri en þær sem
eru keyptar tilbúnar. Þær þurfa
smá ást og gott íslenskt hráefni.

Kjötbollur
› 1 stórt egg
› 1/4 bolli rjómi eða mjólk
› 3/4 bolli hvítt samlokubrauð í tening-
um, skorpan fjarlægð
› Rúm 200 g hakkað svínakjöt
› 1 hvítlauksrif, saxað
› 1/8 tsk. piparrótarmauk
› 1/8 tsk. malaður svartur pipar
› 3/4 tsk. salt
› 1 tsk. lyftiduft
› 500 g nautahakk
Sósan
› 1/2 bolli tómatsósa
› 1/2 bolli dökkur púðursykur
› 2 msk. vatn
› 1 1/2 msk. eplaedik
› 2 tsk. Worcestershire-sósa
› 1 msk. fínt saxaður skalottlaukur
› 1 lítið hvítlauksrif, saxað
› 1/8 tsk. malaður svartur pipar
› 1/2 tsk. salt
› Fínt hökkuð steinselja, ef vill
Hitið ofninn í 185 gráður. Klæðið
bökunarplötu með álpappír til að
auðvelda hreinsun og setjið ofnfasta
bökunargrind yfir, penslið ríkulega
með fitu eða fituspreyi.
Þeytið egg og rjóma saman í miðlungs
skál. Hrærið brauðinu saman við og
maukið þar til engir stórir brauðbitar
eru eftir. Setjið til hliðar.
Setjið svínakjötið, hvítlauk, pipar,
salt og lyftiduft í blandara með
spaða og stillið á mikinn hraða.
Blandið þar til þetta er orðið slétt,
í um 2 mínútur og skafið skálina
eftir þörfum. Bætið brauðblöndunni
saman við og þeytið á miklum hraða
þar til hún er slétt, í um það bil mín-
útu, og skafið skálina eftir þörfum.
Bætið nautakjötinu út í og þeytið á
lágum hraða þar til öllu hefur verið
hrært vel saman.
Notið blautar hendur (haldið áfram
að væta þær meðan þið hnoðið
bollur, má nota hanska) og mótið
kjötblönduna í matskeiðastærðar
kringlóttar kjötbollur og leggið á
tilbúna grindina. Bakið í um það
bil 20 mínútur, þar til það er alveg
tilbúið.
Á meðan, á stórri pönnu, blandið
saman öllum innihaldsefnum fyrir
sósuna. Látið sjóða og eldið varlega
þar til þykknað er, í um 10 mínútur.
Bætið bökuðu kjötbollunum við
sósuna og hrærið til að jafna hana.
Setjið þær á fat og svo er hægt að
setja tannstöngla í þær. Notið skeið
til að dreypa sósunni yfir.
Skreytið með steinselju ef vill. Berið
fram heitt.
Kjötbollurnar og sósuna má frysta í
aðskildum ílátum í allt að 3 mánuði.
Þegar þið eruð tilbúin til að bera fram
skuluð þið hita kjötbollurnar í sós-
unni á eldavélinni yfir miðlungs hita
þar til þær eru heitar í gegn.
Ítalskar kokteilbollur
Þessar bollur þarf að elda rólega að
ítölskum hætti til að búa til þennan
bragðgóða forrétt.
› Sama hráefni og fyrir bollurnar hér
að ofan
› 1/2 bolli ristuð rauð paprika, hægt að
kaupa í dós eða krukku – eða rista
íslenska papriku sem er náttúrlega
best
› 1/8 tsk. mulið rautt chilli
› 1 bolli af pastasósu á flösku (eða
niðursoðnir úrvals tómatar)
› 10 lauf fersk basilíka
Í ofnpott sameinið kjötbollur og
steikta papriku. Stráið muldum rauð-
um chili yfir. Hellið pastasósu yfir allt
í pottinum.
Lokið og eldið við lágan hita í 4 til 5
klukkustundir eða við háan hita í 2 til
21/2 klukkustund.
Hrærið kjötbollurnar varlega áður en
þær eru bornar fram. Berið fram strax
eða hafið heitt, skreytið með basilíku.
Framreiðið með pasta.
Íslensk kjötsúpa
Fátt er þjóðlegra en íslensk kjötsúpa.
Allir hafa einhvern tímann smakkað
hana og sagan segir að hún sé best
við þriðju hitun! Það er einfalt að
matreiða kjötsúpu og ódýrt.
Útfærslurnar á henni eru óteljandi
og engin ein uppskrift til sem er hin
eina rétta. Það eru bara tvö skilyrði:
Íslenskt lambakjöt og íslenskt græn-
meti. Annað er eftir smekk. Hér er
uppskrift úr sjónvarpsþáttum sem
heita Eldum íslenskt og svo er hér
hefðbundin uppskrift úr smiðju
Guðmundar Guðmundssonar, en hægt
er að finna þættina á YouTube.
› 600 g lambakjöt af framparti
› salt og pipar eftir smekk
› 2-3 l vatn
› 3 íslenskar kartöflur
› 1 blaðlaukur
› 3 gulrætur
› 1 rófur
› 80 g sellerí
› 1/2 dl hrísgrjón
› 2-3 tsk. ferskar
kryddjurtir (blóðberg,
graslaukur, vorlaukur)
Fyrir 4–6.
Veitingastaðir eru byrj-
aðir að setja gömlu kjöt-
súpuna í sparifötin með
því að setja bleika meyra
kjötbita í súpuna. Þetta er
súpa sem allir þekkja, hver
með sínu nefi, og er eina
skilyrðið; íslenskt lamba-
kjöt og íslenskt grænmeti.
Aðferð
Skerið kjötið í smáa bita
eða gefið á beini. Hitið
kjötið í vatni þannig að
fljóti yfir, látið suðuna
koma upp. Skolið kjötið
í sigti eða fleytið af alla
froðu og eggjahvítuefni
sem koma upp á yfirborðið. Bætið
í vatni, látið suðuna koma upp og
fleytið af auka fitu ef fólk vill fitu-
minni súpu. Látið malla í um 60 mín.,
bætið í grænmeti og látið malla eftir
smekk um 2 tíma. Sumir vilja græn-
metið minna eldað en öðrum finnst
súpan best við þriðju hitun. Kryddið
með salti og pipar, bætið í hrísgrjónum
og sjóðið í um 20 mín., bætið í krydd-
jurtum. Auðvitað má nota þurrkaðar
súpujurtir, feita kjötbita og annað sem
fólk er vant. Framreiðið í bolla eða í
fallegri skál. Eldum íslenskt.
Klassísk íslensk kjötsúpa
Guðmundur Guðmundsson
› 600 g lambasúpukjöt
› 1 l vatn
› 1/2 saxaður laukur
› 150 g gulrætur skornar í bita
› 30 g hrísgrjón eða
› 1 msk. súpujurtir
› 3 msk. steinselja, söxuð (má sleppa)
› salt
› pipar
› kartöflur, flysjaðar og skornar í bita
› 1 lítil gulrófa, flysjuð og skorin í bita
Aðferð
Snyrtið kjötið og ef þið viljið minna
að fitu má skera hana af eða bara
fleyta fituna vel af. Setjið það síðan í
pott og hellið köldu vatni yfir. Hitið
rólega að suðu og fleytið froðu ofan
af. Endurtakið það nokkrum sinnum
til að losna við sem mest af sora.
Bætið svo blaðlauk, gulrótum og hrís-
grjónum í pottinn ásamt súpujurtum
og steinselju. Kryddið með pipar og
salti og látið malla undir loki í um
hálftíma. Bætið þá kartöflunum út í
og látið malla í 10 mín.
Setjið rófurnar í pottinn og sjóðið
súpuna í um 15 mínútur í viðbót,
eða þar til kjöt og grænmeti er mjúkt.
Smakkið súpuna og bragðbætið hana
með pipar og salti ef þarf. Þeir sem
vilja súpuna tæra geta sleppt hrís-
grjónum.
Bjarni Gunnar Kristinsson
matreiðslumeistari
bjarnigk@gmail.com
Grímsstaðir