Bændablaðið - 21.10.2021, Blaðsíða 50

Bændablaðið | Fimmtudagur 21. október 202150
Söngmenning og kórastarf
hefur löngum verið stór
hluti af menningu Íslendinga
og bæði glatt lund og geð. Í
Kjósarhreppi meðal annars,
stóð sú menning ríkulega
fyrir sínu og glæddi samfé-
lagið bæði og göfgaði á tutt-
ugustu öldinni. Í nýútkominni
bók Ágústu Oddsdóttur og
Bjarka Bjarnasonar er fjallað
um samfélag, söng- og menn-
ingarlíf hreppsins á þessum
tíma en faðir Ágústu og afi voru
báðir ötulir söngmenn og vel
virkir í þeirri starfsemi.
Ágústa Oddsdóttir, annar höf-
unda bókarinnar, ólst upp á bænum
Neðra-Hálsi þar sem faðir hennar,
Oddur Andrésson, stjórnaði kór-
astarfi sýslunnar, auk kirkjukórs
Reynivallakirkju, um áratugaskeið.
Líkt og dóttir hans ólst Oddur
upp við virka þátttöku söngfólks
í kringum sig en faðir hans og afi
Ágústu, Andrés Ólafsson, lagði
ríka áherslu á að glæða áhuga fjöl-
skyldunnar með því að taka þátt í
söngstarfi kirkjunnar auk þess að æfa
raddaðan samsöng heima við.
Hverfandi þekking
Hugmyndin að bókinni kviknaði
í kjölfar þess að þrátt fyrir öflugt
starf samfélagsins fyrr á tímum
virtist vitneskjan um það fara hverf-
andi. Ágústa, sem hefur síðan árið
1981 viðað að sér heimildum er
varða söngstarf föður síns og afa
– auk ritaðra heimilda um félags-
og menningarlíf í Kjósinni á árum
áður, ákvað að sá fróðleikur mætti
ekki falla í gleymskunnar dá. Með
nokkurt safn heimilda á höndum
sér tók hún til viðbótar viðtöl við
eldri Kjósverja um sveitarbrag og
sönglíf í Kjósinni á 20. öld. Er það
efni grunnur þessarar bókar, en árið
2018 hafði Ágústa svo samband við
Bjarka Bjarnason rithöfund sem
samþykkti að vinna með henni efni
í bók og jafnframt ritstýra verkinu.
Þriggja hluta verk
Bókin, sem skiptist í þrjá hluta, segir
í fyrsta hlutanum frá lífi heimamanna
í Kjósinni á síðari hluta 19. aldar, en
þar má m.a. finna lýsingar á fábreyttu
hlutskipti þeirra hvað varðaði búsetu
og kjör.
Trúarleg tónlist var að mestu
ráðandi og heimilin og kirkjan vett-
vangur sönglífsins.
Annar hluti lýsir þeim breyting-
um er ríktu á fyrri hluta 20. aldar
ef litið er á menntun, atvinnulíf,
húsbyggingar, tækjakost og félags-
leg samskipti. Bræðrafélag (mál-
funda-, skemmti- og lestrarfélag),
ungmennafélag og kvenfélag eru
stofnuð í Kjósinni á þessum árum
og sönglífið í sveitinni blómstrar. Í
þriðja hluta bókarinnar er svo fjallað
um sögu söngs og tónlistar í Kjósinni
sem líka teygði sig út á Kjalarnes
og suður í Mosfellssveit. Sagt er frá
baklandi söngstarfsins og kórunum
sem Oddur stjórnaði.
Þar má finna söngbændatal og
örstutt æviágrip yfir þrjátíu kórfé-
laga í Karlakór Kjósverja á árunum
1935-1960 auk mynda.
Lestur Kjósarinnar sem ómaði
af söng er því bæði athyglisverður
og fræðandi og ef gripið er níður í
hana má gjarnan finna greinargóðar
hugmyndir af tilveru fólks – eins og
sjá má á blaðsíðu 58, þar sem föð-
ursystir Ágústu, Ágústa Andrésdóttir
er tekin tali.
„Faðir minn las húslestur á
kvöldin og heimilisfólkið, þar á
meðal við systkinin, sungum sálm
á undan og eftir lestrinum. Pabbi
æfði einnig raddaðan söng með
okkur, einkum sálmalög. Ég lærði
um skamma hríð á orgel hjá séra
Halldóri á Reynivöllum og æfði
raddaðan söng með systkinum
mínum. Þá sungum við upp úr
Íslenska söngvasafninu sem var kall-
að Fjárlögin í daglegu tali.“
Ljóst er að saga sönglistar í
Kjósinni hefur fallið í góðar hend-
ur en yfirgripsmiklar lýsingar og
heildarsýn höfundanna Ágústu og
Bjarka grípa lesendur föstum tökum.
Félagatal kóra er ítarlegt og saga
mannlífs í heild afar áhugaverð og
lýsandi og ættu sem flestir að hafa
gagn og gaman af.
Bænda
4. nóvember
BÆKUR& MENNING
Söngstarf, félags- og menningarlíf:
Þegar Kjósin ómaði af söng
Blandaður kór Kjósarsýslu starfaði á árunum 1959–1976 og var fyrst og fremst skipaður kirkjukórsfólki úr Mosfells­
sveit, af Kjalarnesi og úr Kjós. Þessi mynd var tekin 31. maí 1959, en í bókinni koma fram nöfn kórfélaga og búseta.
Sungið hjá vinnubragga við Félags­
garð, talið frá vinstri: Oddur Jóns­
son, Gunnar Hannesson, Eggert
Ellertsson, Sveinn Guðmundsson,
Steinar Ólafsson, Ólafur Andrésson,
Eiríkur Sigurjónsson. Myndin er úr
kvikmynd sem var tekin 1952/53,
sjá bls. 104 í bók. Þessir söngmenn
sungu tenórraddirnar í Karlakór
Kjósverja.
Sungið undir beru lofti í Kjósinni með
holtin við Félagsgarð og Esjuna í
baksýn. Talið frá vinstri: Steini Guð­
mundsson, Magnús Sæmundsson,
Bergur Andrésson, Gísli Andrésson,
Jón Vigfús Bjarnason og Þórður
Guðmundsson. Lengst til hægri er
Oddur Andrésson. Úr kvikmynd um
Kjósina frá 1952/53. Myndin er af
nokkrum söngmönnum í Karlakór
Kjósverja og sungu þeir bassaraddir
í kórnum.
Framan á kápu bókarinnar er Kirkju­
kór Reynivallakirkju að syngja við
messu sumarið 1975. Prestur var
séra Kristján Bjarnason á Reynivöll­
um og organisti Oddur Andrésson á
Neðra­Hálsi. Mynd/ Karl M. Kristjánsson.
Ilmreyr
Ilmreyr kom út hjá Vöku-
Helgafelli 14. október síðast-
liðinn. Bókin er kveðja frá dóttur
til móður en um leið óður til for-
mæðra og -feðra sem háðu sitt
lífsstríð við úthafsölduna vestur
á fjörðum og áttu líka glímutök
við brimöldur hjartans – þær
sömu og fylgt hafa mannkyninu
frá upphafi vega og gera enn.
Í bókinni vefast sjálfsævi-
sögu leg efnistök saman við
sagnfræði, þjóðfræði, skáldskap
og skemmtun. Hér segir frá sam-
skiptum og samspili kynja og
kynslóða, ástum, bernskubrek-
um, hversdagslífi, ævintýrum og
mögnuðum örlögum.
Ólína Kjerúlf Þorvarðardóttir
lærði íslensku, þjóðfræði og heim-
speki við Háskóla Íslands og lauk
þaðan doktorsprófi árið 2000.
Ilmreyr er áttunda
bók hennar en bókin Lífsgrös
og leyndir dómar var tilnefnd til
Íslensku bókmenntaverðlaunanna
2019.
Dagskrá fundanna:
Almenn kynning á BÍ
Farið yfir breytingarferli samtakanna
Starfsskilyrði landbúnaðarins
Stóru verkefnin framundan
Umræður
Bændafundir 2021
Fylgstu með bændum á Facebook, á bondi.is og bbl.is
Fundarstaður Dagsetning Tími Svæði
Selfoss 22. október, föstudagur 11:30 Hótel Selfoss
Fjarfundur 29. október, föstudagur 11:30
Ísafjörður Auglýst síðar
Borgarnes Auglýst síðar
Nýheimar 21. október, fimmtudagur 12.00 Höfn
Félagsheimilið Hvoll 21. október, fimmtudagur 20:30 Hvolsvöllur