Sjálfsbjörg - 01.07.1970, Blaðsíða 37

flóttatilraun, sem hindrar nánari skilning,
ábyrgðartilfinningu og ósk um að breyta
ástandinu.
Sá, sem verið hefur vitni að því, að
gömul kona ávarpaði lítinn dreng í hjóla-
stól eftirfarandi orðum: „Vesalingurinn,
hvað hann á bágt“, og gefur honum eina
krónu, en hefur jafnframt séð drenginn
kasta peningnum í bræði sinni, þarf ekki
að efast um, hve skaðlegt, eða að minnsta
kosti ömurlegt, það er fyrir nokkurn að
verða fyrir slíku.
Lítilsvirðing.
Lítilsvirðing er ámóta óþægileg og með-
aumkun fyrir þann, sem þola verður. —
Karen Horney, sem mestan þátt hefur átt
í að móta nýja, athyglisverða stefnu í sál-
könnun, fullyrðir, að óafvitandi höfum við
mikla tilhneigingu til að bera okkur sam-
an við alla aðra, sem við kynnumst. Þetta
á fyrst og fremst við í nútíma þjóðfélagi,
sem einkennist sífellt meir af samkeppni.
f hvert skipti, er við sjáum nýtt andlit,
reynum við fyrst af öllu að meta þann,
sem í hlut á, og gera samanburð á honum
við sjálf okkur. Sá, sem sigrað hefur vænt-
anlegan keppinaut, notar sér einmitt svip-
að andsvar, þegar hann sýnir lítilsvirð-
ingu sína. Oft kemur þá fyrir, að sigur-
vegarinn hefur svo miklu að miðla þeim,
sem beðið hefur lægri hlut, að hann læzt
vera verndari hans og velgjörðarmaður,
eða hann lætur nægja að klappa honum
á herðarnar. En það er einna algengast
ytra tákn þessarar tilfinningar.
Ofvernd.
Ofverndin er skyld meðaumkuninni. Þar
er um að ræða misskilda hjálpsemi og
ástæðulaus afskipti. Fatlaður maður hefur
lýst því fyrir mér, hve illa honum leið,
þegar ungur maður tók sig eitt sinn til
að hjálpa honum upp í sporvagn og gerði
jafnframt mikið uppistand við að útvega
honum sæti í vagninum, enda þótt hinn
fatlaði maður gæti gert þetta hjálparlaust.
Honum fannst sem hann gengi á nálar-
oddum, er slíkt veður var gert út af fötl-
un hans, algerlega að óþörfu. Ofverndin
hefur þannig ónauðsynleg óþægindi í för
með sér fyrir þann, sem fyrir henni verð-
ur. Jafnframt er hún líkleg til að seinka
þroska þeim, sem allir fatlaðir þurfa að ná,
til að endurhæfing þeirra geti talizt við-
unandi.
Ópœgindi eða skilningur.
Óþægindi þau, sem einstöku menn verða
varir við, þegar þeir sjá fatlaða, er merki
öryggisleysistilfinningar og ótta um eigin
heilsu og gengi. Allir óttast hið óþekkta,
sem getur falið í sér ógnun við þá sjálfa.
Þessi tilfinning festir rætur í bernsku. Hún
er leifar hins öryggislausa tímabils bernsk-
unnar, þegar reynsla var takmörkuð og
persónuleiki lítt mótaður og óviss. Ef erfið-
leikarnir við þróun eigin skapgerðar hafa
verið óvenjulega miklir, öryggisleysis-
kennd og sjálfselska óhófleg, geta menn
beinlínis óttast fatlað fólk. Þetta er al-
gengara en flestir gera sér grein fyrir.
Loks skal nefna hið skynsamlega við-
horf. Það er eðlilegur, samúðarkenndur
skilningur á aðstæðunum. Flestir geta haft
samúð með öðrum, en erfiðara er að skilja
aðra. Því marki er aðeins hægt að ná, með
því að auka þekkingu sína. Þar er ekki um
að ræða heilbrigða skynsemi eina saman,
heldur óvenju heilbrigða skynsemi, sem er
árangur þekkingar.
Óvissa.
Fyrrnefnd viðhorf eru oftast dulvituð,
og þau hafa áhrif á hegðun, þótt fáir viti
af þeim. Loks má geta þess, að margir
komast í vandræði eða finna til óvissu, er
þeir hitta fatlað fólk, vegna þess að þeir
vita ekki hvaða augum það lítur sjálft á
fötlun sína. Þeir vita ekki hvernig ber að
SJÁLFSBJÖRG 37