Bændablaðið - 25.05.2022, Page 8

Bændablaðið | Miðvikudagur 25. maí 20228
FRÉTTIR
www.kofaroghus.is - Sími 553 1545
TIL Á LAGER
Ítarlegar upplýsingar og teikningar ásamt ýmsum öðrum fróðleik
STAPI - 14,98 fm
Tilboðsverð
779.000 kr.
25%
afsláttur
BREKKA 34 - 9 fm
Tilboðsverð
439.000 kr.
25%
afsláttur
NAUST - 14,44 fm
Tilboðsverð
539.000 kr.
30%
afsláttur
VANTAR
ÞIG PLÁSS?
Afar einfalt er að reisa
húsin okkar. Uppsetning
tekur aðeins einn dag
TILBOÐ Á GARÐHÚSUM!
Tveir gallagripir sæðingastöðvanna:
Gul fita og áhættu arfgerð
Á vef Ráðgjafarmiðstöðvar
land búnaðar ins (RML) hefur
verið upplýst að tveir sæðinga­
stöðvahrútar sem hafa verið í
notkun á undanförnum árum hafi
reynst gallagripir.
Annar þeirra heitir Glæpon
17-809, en grunur vaknaði um að
hann hafi gefið af sér afkvæmi
með gula fitu eftir að tveir synir
hans gáfu lömb síðasta haust sem
metin voru gul í sláturhúsi. Hinn
heitir Galli 20-875, sem kom nýr
inn á sæðingastöð í desember, en
hann reynist með áhættuarfgerð
fyrir riðusmiti. Vegna mannlegra
mistaka virðist sem sá hrútur hafi
verið tekinn inn á sæðingastöð á
fölskum forsendum.
Glæpon var felldur eftir þriggja
ára notkun á sæðingastöðvunum
en hann hafði verið í notkun árin
2018 til 2020. Bændur eru hvattir
til að hafa samband við RML eða
Matís ef grunur vaknar um að
þessi galli sé til staðar í tiltekinni
ræktunarhjörð. Sama á við um ef
fæðast vansköpuð lömb sem rekja
ættir til sæðingahrútanna að þá er
mikilvægt að koma upplýsingum um
það til RML.
Um helmingur afkvæma Galla
sem nú fæðast um allt land mun bera
áhættuarfgerðina og er mælst til þess
að afkvæmi hans sem koma til álita
næsta haust sem ásetningslömb, séu
arfgerðargreind svo áhættuarfgerðin
sé ekki framræktuð.
Gallinn verður ljós þegar
búið er að lóga
Eyþór Einarsson, sauðfjárræktar-
ráðunautur hjá RML, segir að gul
fita sé fyrst og fremst útlitsgalli,
en sé meinlaus og hafi ekki áhrif
á bragð. Mjög slæmt sé að dreifa
slíkum galla en hingað til hafi verið
erfitt að sjá þetta fyrir. „Þessi galli
kemur ekki fram fyrr en búið er að
lóga gripnum og sýnir sig eingöngu
hjá gripum sem eru arfhreinir fyrir
gallanum. Þannig að ef fram koma
lambsskrokkar sem eru gulir, er
ljóst að bæði faðir og móðir bera
þennan erfðagalla. Góðu fréttirnar
eru þær að nú eygir loks í að hægt
sé að prófa gripi fyrir þessum
erfðagalla með DNA prófi. Við
höfum verið að vinna með Matís
í því að þróa próf fyrir þessu, en
það er ekki langt síðan að erlendir
vísindamenn fundu gen sem virðast
stjórna þessari arfgerð. Prófað hefur
verið að greina sýni úr Glæpon og
virðist hann arfblendinn fyrir gulri
fitu. Grunur vaknaði þegar í ljós
kom að tveir synir hans gáfu gula
skrokka. Þannig að það eru býsna
sterkar líkur á því að Glæpon sé
sekur,“ segir Eyþór.
Tekinn inn á stöð á röngum
forsendum
Eyþór segir að mál Galla 20-
875 frá Hesti sé líklega vegna
mannlegra mistaka. „Upphaflega
er tekið sýni úr Galla ásamt öðrum
tilvonandi ásetningshrútum á
Hesti haustið 2020. Þá voru greind
þessi tvö hefðbundnu sæti, 136
og 154, á príongeninu. Reyndist
Galli hlutlaus í þeim sætum og
tekinn inn á sæðingastöð á þeim
forsendum. Síðan tókum við sýni
úr honum nú í vetur, til að greina
hin fjögur sætin á príongeninu sem
nú eru til skoðunar. Þá kemur önnur
niðurstaða, það er að segja að hann
reynist með áhættuarfgerð í sæti 136.
Ákváðum við að tilkynna þetta strax
þar sem menn hafa verið að taka
sýni í vor vegna arfgerðargreininga
á príonpróteininu.
Hins vegar eigum við eftir að fara
aðeins betur ofan í saumana á því
hvar þessi skekkja liggur.
Ábyrgð og skaðabætur
Áður en hrúturinn verður felldur
verður hann bæði greindur einu
sinni enn með tilliti til þess hvort
þetta sé nú ekki 100 prósent rétt að
hann sé með þessa áhættuarfgerð
og hins vegar ætterni staðfest með
DNA greiningu. Þegar búið er að
skoða þetta betur er a.m.k. hægt
að átta sig á því hvað hefur farið
úrskeiðis,“ segir Eyþór.
Spurður um hvar ábyrgð liggi og
mögulegar skaðabætur, segir Eyþór
að fyrst sé rétt að átta sig á því hvar
villurnar liggja. „Fjárhagslegt tjón
bænda vegna þessa máls felst
aðallega í greiningum á sýnum
úr lömbum undan Galla, þannig
að tryggt sé að áhættuarfgerðin
sé ekki framræktuð en helmingur
afkvæmanna ætti að vera í lagi.
Væntanlega munu margir stefna
að því hvort sem er að greina alla
þá hrúta sem koma til álita sem
ásetningshrútar á komandi hausti.“
Varðandi gulu fituna og aðra
erfðagalla þá held ég að sé langsótt
að gera einhvern skaðabótaskyldan
fyrir slíkum uppákomum. Sæðið
yrði þá bara að vera dýrara ef ætti
að vera einhver skaðabótasjóður til
hjá sæðingastöðvunum. Þetta er bara
áhætta sem fylgir ræktunarstarfinu
og menn eru að sjálfsögðu að gera
sitt besta til að forðast.
Við erum þó að vinna í því að
öðlast vopn til að geta greint þessa
erfðagalla. Í gegnum sæðingarnar
höfum við framræktað stofninn
í heild með ákaflega góðum
árangri. Við eigum hér einstaklega
harðgeran stofn sem jafnframt er vel
gerður með tilliti til holdfyllingar
og skilar miklum afurðum.
Sæðingastarfsemin hefur verið einn
af lykilþáttunum í því að ná þessum
framförum í stofninum – við skulum
ekki gleyma því,“ segir Eyþór. /smh
Ársfundur Landbúnaðarháskóla Íslands:
Nemendafjöldi tvöfaldaðist
Nemendafjöldi Landbúnaðar­
háskóla Íslands hefur tvöfaldast
frá árinu 2019.
Það kom fram í máli Ragnheiðar
Þórarinsdóttur, rektors LbhÍ, á
ársfundi skólans þann 20. maí sl.
Landbúnaðarháskóli Íslands
heldur úti þremur fagdeildum sem
bjóða upp á starfsmenntanám á
framhaldsskólastigi, grunnnám,
meistaranám og nám til doktors-
gráðu. Nemendum hefur fjölgað
þvert á námsstig og deildir og eru
nemendur nú um 600 talsins.
Í ræðu Ragnheiðar kom enn
fremur fram að tekjur úr samkeppnis-
sjóðum hafi nær þrefaldast frá árinu
2018 og námu um 330 milljónum
króna árið 2021.
„Auknar tekjur til rannsókna
hefur gert Landbúnaðarháskólanum
kleift að fjölga starfsfólki og
framhaldsnemendum.
Þar með styrkist öll starfsemin,
þ.m.t. kennslan á öllum námsstigum
þar sem doktorsnemendur taka
virkan þátt í kennslunni og þróun
námsins.
Styrkir til rannsókna hafa einnig
stutt beint við innviðauppbyggingu
og tækjakaup. Með vaxandi
rannsóknastarfsemi eflist alþjóða-
starf, fjöldi ritrýndra greina hefur
aukist marktækt milli ára og gert
starfið sýnilegra á alþjóðavettvangi.
Í dag starfa 24 sérfræðingar við
skólann frá 15 löndum og þá eru
ekki meðtaldir meistaranemendur
og nemendur sem eru hér sem
skiptinemar,“ sagði Ragnheiður á
ársfundinum.
Í stefnu skólans fyrir tímabillið
2019–2024 kemur fram að efla eigi
nýsköpun, rannsóknir og kennslu,
tryggja skilvirka nýtingu innviða,
efla liðsheildina og kynna starfið
fyrir almenningi og hagaðilum. /ghp
Gífurlegur áhugi er fyrir landbúnaðartengdu námi og hefur nemendafjöldi í
Landbúnaðarháskóla Íslands aukist þvert á námsleiðir. Mynd / LbhÍ
Gunnar Þorgeirsson, formaður Bændasamtaka Íslands, Guðmundur
Ingi Guðbrandsson félags- og vinnumarkaðsráðherra og Vigdís Häsler,
framkvæmdastjóri Bændasamtakanna. Mynd / ghp
Styrkur fyrir bændur:
Tryggir félagslegan
stuðning við bændur
Guðmundur Ingi Guðbrandsson
félags­ og vinnumarkaðsráðherra
hefur veitt Bændasamtökunum
styrk sem ætlað er að nota til
sértækra aðgerða til að tryggja
þjónustu og stuðning við
viðkvæma hópa í kjölfar Covid­
19 faraldursins.
Ráðherra og Gunnar Þorgeirsson,
formaður Bændasamtaka Íslands,
undirrituðu samning þess efnis
12. maí síðastliðinn.
Búnaðarþing Bændasamtaka
Íslands ályktaði um nauðsyn þess
að til kæmi aukinn félagslegur
stuðningur við bændur með það
að markmiði að tryggja bændum
aðgang að fræðslu og leiðbeiningum
er varða forvarnir gegn andlegum
sjúkdómum og viðbrögð við
áföllum. „Nauðsynlegt er að bændur
og aðstandendur hafi og þekki
greiðar leiðir til sjálfsbjargar.
Þá er einnig mikilvægt að
vitundarvakning um þessi mál eigi
sér stað meðal bænda.
Rannsóknir hafa sýnt fram á að
bændur um heim allan eru útsettari
fyrir atvinnutengdum sjúkdómum,
bæði líkamlegum og andlegum, en
aðrar starfsstéttir. Fjölmargir þættir
hafa áhrif á heilsu fólks og full þörf
er á að auka fræðslu og forvarnir
um andlega og líkamlega heilsu
þeirra sem starfa í landbúnaði.
Langvarandi streita, heimsfaraldur
og versnandi afkoma hafa reynt
mjög á bændur undanfarin ár en það
getur leitt til kulnunar og andlegra
veikinda,“ segir í tilkynningu frá
Bændasamtökunum.
Haft er eftir Gunnari Þorgeirssyni,
formanni Bændasamtakanna, að það
sé mikið áhyggjuefni að bændur leita
síður hjálpar vegna geðheilsu sinnar.
„Vinnuumhverfi bænda er
erfitt og krefjandi og það er afar
brýnt að efla forvarnir og auka
þekkingu á því hvernig megi bæta
vinnuumhverfi þeirra. Bændur
þekkja ekki styttingu vinnuvikunnar
eða helgarfrí. Lífsstíll og heimilislíf
bænda er samtvinnað vinnu þeirra
með löngum og óreglulegum
vinnustundum. Margir bændur búa
líka lengra frá heilsugæslustöðvum
og annarri sérfræðiþjónustu en
aðrir. Þetta er lýðheilsumál sem við
verðum að fara að ræða því kulnun
og andleg vanlíðan á sér einnig stað
innan þessarar starfsgreinar eins og
annarra,“ segir Gunnar.
„Við höfum frá upphafi far-
aldursins lagt sérstaka áherslu
á stuðning við viðkvæma hópa
og við vitum að það hefur reynt
mikið á bændur síðustu árin,
en þeir eru mjög útsettir fyrir
atvinnutengdum kvillum. Það er
því einstakt ánægjuefni að geta
stutt við þetta mikilvæga verkefni
Bændasamtakanna,“ er haft eftir
Guðmundi Inga Guðbrandssyni
félags- og vinnumálaráðherra.
/ghp
Frá undirritun samningsins.