Bændablaðið - 09.06.2022, Blaðsíða 28

28 Bændablaðið | Fimmtudagur 9. júní 2022
HROSS&HESTAMENNSKA
Svipmynd af einu farsælasta kynbótahrossi landsins:
Óumdeild arfleifð Álfadísar
– Geðslagsprýði og hreyfingargleði einkennir afkomendahópinn sem telur nú 18.630 hross
Sjö af tuttugu afkvæmum Álfadísar frá Selfossi eru nú á húsi á Syðri-Gegnishólum í tamningu eða þjálfun. Frá vinstri: Brynja Amble Gísladóttir heldur í Arðsson. Þá kemur Svartálfur sem Anna
Christmanson stendur með, Álfaborg og Olil, Álfatrú og Johanna Kunz, Ljósálfur og Elin Holst, Álfgrímur og Indira Scherrer og að lokum Álfaklettur sem Bergur stendur með. Ljósmynd af móður
þeirra hangir fyrir aftan hópinn en með henni hleypur Álfhildur sem folald. Mynd / ghp
Fáar, ef einhverjar, kynbótahryssur
hafa haft jafn mikil áhrif á íslenska
hrossarækt og Álfadís frá Selfossi.
Afkomendur hennar skipta
þúsundum einstaklinga. Að sögn
eiganda hennar og ræktanda
framræktist aðalkaraktereinkenni
Álfadísar, geðslagsprýðin, ansi vel
í þeim stóra ættboga sem hún skilur
eftir sig.
„Álfadís var einstakur karakter
og það var okkur mikil gæfa og
forréttindi að hafa hana í okkar umsjá
í öll þessi ár. Einnig að hafa fengið
að upplifa, sjá og skilja að slíkur
persónuleiki og geðslag sé til og að
hann ræktist fram svo ríkulega,“ segir
Olil Amble, hrossaræktandi og eigandi
Álfadísar frá Selfossi, sem bar þær
fréttir í maíbyrjun að fella hefði þurft
hryssuna, 26 vetra gamla.
Álfadís er fædd árið 1996 og var
undan Adam frá Meðalfelli og Grýlu
frá Stangarholti. Sem folald sýndi hún
strax tilburði í folaldastóðinu. „Hún
var einstaklega hreyfingafalleg og
ég gerði mér grein fyrir að ég væri
með óvenjulegt hestefni. Ég tók því
ákvörðun um að temja hana á fjórða
vetur, sem ég gerði alla jafna ekki í
þá daga.“
Hryssan sýndi sterk karakter-
einkenni strax á fyrstu dögum í húsinu.
„Það tók hana svona þrjá daga að
aðlagast manninum. Þá var hún komin
fremst í stíuna, til að fylgjast með öllu,
og það sem meira var – tilbúin til alls.
Sá eiginleiki fylgdi henni alla tíð.“
Geðslagsprýði hryssunnar var í
reynd eiginleiki sem Olil hafði ekki
orðið vör við áður hjá íslenskum hesti.
„Ég hafði unnið í
reiðskóla í Noregi og
kynntist þar þónokkrum
hestategundum. Ég man að
hestar af breskum kynjum
voru áberandi öðruvísi
í geðslagi. Þeir voru of-
boðslega vinnusamir og
jákvæðir og tilbúnir að
gera allt sem þú baðst þá
um. Þeir höfðu þennan
brennandi áhuga og vilja til
að leggja sig fram. Þegar ég
kynntist Álfadísi þá var það
í fyrsta sinn sem ég kynntist
sambærilegu geðslagi í
íslenskum hesti.
Hún hafði þennan
ofboðslega áhuga, án
þess að vera frek, hún var
alltaf tilbúin, setti höfuð
í beisli þegar ég kom
og vildi fyrir alla muni
gera eitthvað.“
Olil segir Álfadísi erfa
geðslagið ríkulega frá sér.
„Hún hefur átt tuttugu
afkvæmi og af þeim sautján
sem eru tamin þá eru það nær
undantekningalaust viljugir
og geðgóðir einstaklingar. Eigendur
hrossa af hennar kyni kappkosta að
segja mér frá frábæru geðslagi,“ segir
hún, en samkvæmt tölum WorldFengs
er meðaleinkunn fyrir vilja og geðslag,
hjá þeim afkomendum Álfadísar sem
hafa hlotið fullnaðardóm, 8,39.
Hraðtamning þess tíma
Saga Álfadísar er nokkuð samofin
eftirminnilegum heimsmeistaratitli
sem Olil vann árið 1999, í fjórgangi.
Í kjölfar mótsins var eftirspurn
hesteigenda eftir kröftum Olilar svo
gríðarleg að henni þótti nær nóg um.
„Allir vandræðaklárhestar lands-
ins virtust vera í hesthúsinu mínu,
því allir vildu að ég myndi þjálfa þá.
Ég átti að vera svoddan snillingur
við að þjálfa klárhesta því hesturinn
sem ég vann á, Kjarkur frá Horni,
hafði orð á sér að vera ruglaður. Ég
átti einhvern veginn að hafa galdrað
hann þarna upp í fyrsta sætið. Hann
var auðvitað ekki ruglaður. Maður
verður ekki heimsmeistari í fjórgangi
á rugluðum hesti.“
Á sama móti keppti vinkona
hennar, Christina Lund, fyrir
heimalandið Noreg og ákváðu þær
að eyða næsta vetri saman á Íslandi
við þjálfun hrossa.
„Þegar kom að því að fara að
þjálfa alla þessa klárhesta þá vildi
enginn láta Christinu þjálfa sinn
hest, því þau þekktu hana ekki.
Alveg sama þótt ég segði þeim frá
reynslu hennar og árangri. Ég átti
að þjálfa þessi hross, ekki hún. Á
endanum sagði ég við hana að ef
hún væri ekki nógu góð fyrir þau
þá væri hún nógu góð fyrir mig og
þess vegna tamdi hún og þjálfaði
mín hross þennan vetur. Það féll því
í hennar hlut að sjá um tamningu á
Álfadísi.“
Merin var tekin á hús í janúar
árið 2000 og vinkonurnar járnuðu
hana saman nær samdægurs. „Þetta
er eins og lygasaga, en samt satt.
Eftir járninguna fer ég utan til
að kenna á námskeiði. Þegar ég
kem fjórum dögum síðar þá er
Christina farin að ríða á henni. Þá
var merin strax að vinna ótrúlega
rétt, hringuð og brokkaði ofsalega
fallega. Okkur fannst hún náttúrlega
algjörlega æðisleg – þetta var svona
hraðtamning þess tíma,“ segir Olil
og hlær.
Þegar líða tók á veturinn bar
ráðunaut að garði. Hafði eigandi
stóðhests, sem var í þjálfun hjá
Olil, beðið hann að líta við og meta
byggingu hans. „Þegar ráðunauturinn
kom notuðum við tækifærið og
sýndum honum Álfadísi, sem við
vorum svo stoltar af. Nema hvað,
að ráðunautnum leist ekkert á hana,
sagði að hún væri óþroskuð og það
þýddi lítið að sýna hana á þessu ári.
Við urðum svo rosalega móðgaðar,“
segir Olil og skellir upp úr.
Þessi netta aðfinnsla varð þó til
þess að opna augu vinkvennanna og
tóku þær til sinna ráða við að fóðra
hryssuna svo hún næði fram betri
þroska. „Álfadís fékk að valsa um
hesthúsið, fara í fóðurbætinn í hey
og út í gras að vild. Hún skammtaði
sér bara sjálf og við það náði hún
fram góðum þroska.“
Var því tekin ákvörðun um að
sýna hana fyrir dómi um vorið, þá
fjögurra vetra gamla.
Síðasta sýning, síðasta holl,
síðasta hross
Nema hvað, stuttu fyrir sýningar-
tímabil heltist hryssan. „Ég kenni mér
um það. Ég járnaði öll hrossin sjálf á
þessum tíma og hef eflaust rétt hana
aðeins of mikið og aðeins of hratt
eða eitthvað slíkt. Hún verður í það
minnsta hölt og við þurftum því að
draga úr þjálfun. Sem gerir það að
verkum að við biðum með að sýna
hana þar til á síðustu kynbótasýningu
fyrir Landsmót. Þar kom hún fram á
síðasta sýningardegi, í síðasta holli og
var síðasta hrossið.“
Þegar Álfadís og Christina komu
svo fram í braut var varla sála á
staðnum; eingöngu dómararnir, Olil og
einn maður sem horfði á fótboltaleik
inni í félagsheimilinu. Stundin sem
Álfadís tölti í braut er Olil enn í fersku
minni.
„Í mínum huga var hún flottari en
hún var svo síðar á Landsmótinu.
Hún hafði verið nánast óþjálfuð
í mánuð en þessar hreyfingar og
sýningargleði var í minningunni
eitthvað yfirnáttúrulegt. Ég man að
maðurinn fældist út úr félagsheimilinu
og hljóp til mín og spurði mig um
hana. Það væri gaman að vita hver
þetta var og hvort hann muni eftir
þessu,“ segir Olil.
Niðurstaða dómsins var 8,02 í
aðaleinkunn, fyrstu verðlaun, sem var
ofar væntingum vinkvennanna. Þær
svifu um á hamingjuskýi, enda fyrstu
verðlaun fáheyrð á fjögurra vetra
tryppi. Þar sem árangurinn dugði til
þátttöku á Landsmótinu tveimur vikum
síðar ákváðu vinkonurnar að hlífa
Álfadísi við að fara á yfirlitssýninguna
Guðrún Hulda Pálsdóttir
gudrunhulda@bondi.is
Sýning Álfadísar á Landsmótinu árið 2000 er mörgum enn í fersku minni.
Christina Lund tamdi Álfadísi og sýndi hana. Mynd / Eiríkur Jónsson Á góðri stund með sitt síðasta folald, Álfahamar. Mynd / Heidi Benson
Álfadís og Olil voru einstakar vinkonur enda
hryssan mannelsk með eindæmum.