Skessuhorn - 08.06.2022, Qupperneq 34

MIÐVIKUDAGUR 8. JÚNÍ 202234
eftir fimm ár á skipunum. Svo ég
sótti um ársfrí og réði mig á Jarl,
norskt flutningaskip sem sigldi m.a.
til Grimsby, Rotterdam og Esbjerg
auk ýmissa annarra hafna. Þegar
árinu lauk hafði ég verið búinn að
segja upp hjá Landhelgisgæslunni
en lenti í því að útgerð Jarlsins fór
í þrot. Þá voru góð ráð dýr og ég
fór á fund starfsmannastjóra Land-
helgisgæslunnar og bað um vinnu.
En hann sýndi mér þá uppsagnar-
bréfið óopnað, reif það og sagði:
„Ég vissi alltaf að þú kæmir aft-
ur, við látum sem þetta hafi aldrei
komið.“ Eftir þetta hef ég verið
trúr Gæslunni. Í framhaldinu mátti
ég velja um skipsrúm á þremur
skipum og valdi það sem fyrst var í
röðinni og það var Týr. Þar var ég
allar götur til ársins 1997 en þá varð
ákveðinn vendipunktur.“
Strand Vikartinds og
afleiðingar þess
Flutningaskipið Vikartindur
strandaði 5. mars 1997 skammt
austan Þjórsárósa. Þar unnu liðs-
menn Landhelgisgæslunnar þrek-
virki þegar þeir björguðu nítján
skipverjum. Voru þeir hífðir um
borð í þyrluna TF-Líf. Aðstæður
voru afar erfiðar á vettvangi, vindur
hvass og haglél.
Ægir kom til hjálpar og gerði
tvær árangurslausar tilraunir til að
koma dráttartaug í skipið. Í seinni
tilrauninni varð hann fyrir broti
með þeim afleiðingum að bátsmað-
urinn féll fyrir borð og lést. Var
þetta félögum hans mjög þungbært
og þau sár voru langt frá því að
vera gróin þegar Guðmundur var
beðinn um að taka við stöðu hans
um borð. „Það var einn af mínum
stærstu skólum í tilverunni að koma
inn í þennan hóp sem hafði gengið
í gegnum þetta svo skömmu áður,“
segir Guðmundur. „Einhvern veg-
inn tókst mér að setja mig í spor
þeirra og ég var hlustandi þegar
þurfti. Það varð eiginlega til þess að
þegar fram liðu stundir fannst mér
ég vera einn af þeim. Á þessum tíma
var orðið áfallahjálp ekki til og þau
höfðu lítinn stuðning fengið til að
vinna úr þessu. Ég hafði siglt með
mörgum þeirra og tók líka þess
vegna talsverðan þátt í þessari lífs-
reynslu með þeim eftir á. Það vildi
til að ég hafði góðan stuðning kon-
unnar minnar heima fyrir, það er
frumskilyrði til að geta tekist á við
svona.“ Það kemur stutt hlé í frá-
sögnina. „Eftir þetta var ég á Ægi í
20 ár og átti þar alltaf góða starfs-
félaga. Þetta var samstilltur hóp-
ur þar sem ríkti traust og virðing
og við leystum málin saman. Árin
2016 til 2021 var ég svo á Tý.“
Lærum að ganga
upp á nýtt
Í apríl 2021 tók Landhelgisgæslan
tilboði í nýtt skip í stað Týs. Það
var smíðað í Suður-Kóreu og hafði
verið þjónustuskip fyrir olíuiðnað-
inn. Þetta var varðskipið Freyja.
Guðmundur segir þetta vera besta
skip sem hann hafi nokkru sinni
siglt á. „Það er stórt og öflugt og
vel tækjum búið, um 20 metra
breitt og mjög stöðugt. Það var
risastórt verk efni fyrir okkur öll
að læra á búnaðinn, aðlaga hann
og nota. Það er búið að vera mjög
skemmtilegur tími á þessu glæsi-
lega skipi og gaman að hafa jafn-
framt haft reynslu af öllum hinum
skipunum. En þessi breiða og mikla
Freyja hagar sér allt öðruvísi í sjón-
um, hún er mun stöðugri en þau.
Þótt Þór sé nokkuð svipaður henni
er hann aðeins mjórri og nær ekki
alveg þessum stöðugleika þótt hann
sé mjög gott skip. Samt er mikill
sláttur á Freyju þó veltitankar haldi
henni stöðugri eftir föngum. Það
er nokkuð flókin verkfræði í þessu
en takturinn í skipinu er öðruvísi
og við þurftum eiginlega að læra að
ganga upp á nýtt.“
Fyrst þegar Guðmundur fór á
sjó var sjóveikin alltaf nærri. Eitt
sinn reyndi mjög á hann í snarvit-
lausu veðri út af Reykjaneshrygg.
Guðmundur var að ryksuga mat-
salinn með gamalli Nilfisk ryksugu
með loki sem búið var að fjarlægja.
Þarna komu til sérstaklega slæm-
ar aðstæður, matarlykt og mikill
veltingur. „Þá var ekki annað að
gera en að kasta upp ofan í toppinn
á ryksugunni,“ segir hann og hlær.
„En þá varð ég auðvitað að þrífa
hana sjálfur og síðan hef ég ekki
verið sjóveikur!“
Ljósmyndunin
Eitt aðaláhugamál Guðmund-
ar er ljósmyndun. „Að taka mynd-
ir er á vissan hátt eins og að vera
listamaður og mála, það fer margt
gegnum hugann þegar maður tek-
ur mynd. Mér er t.d. minnisstætt
þegar ég náði mynd af þyrlu á lág-
flugi yfir skipi á sama augnabliki
og flugvél flaug hjá. Allt var þetta
á sitt hvorum hraðanum og kom-
ið rökkur. En myndin heppnað-
ist og ég var ánægður með hana.
Kannski kemur það mér vel að hafa
fengið einhverja listataug í vöggu-
gjöf.“ Myndir hans hafa birst víða,
m.a. hefur hann tekið myndir fyr-
ir Skessuhornið auk þess að mynda
fyrir Landhelgisgæsluna. Fyrir
nokkrum árum náði hann einstakri
mynd, af öllum þáverandi varð-
skipunum. Þar sjást þau öll þrjú
á ferð; Þór stærstur, svo Týr og
Baldur minnstur. Myndin var tek-
in í Ísafjarðardjúpi, við Snæfjalla-
ströndina.
Erfiðar ferðir
Guðmundur sigldi í framandi
umhverfi árin 2010 til 2014 þegar
Ægir var sendur á suðlægar slóð-
ir í flóttamannaaðstoð. „Þetta var
ný reynsla fyrir okkur og maður
gleymir ekki þeirri miklu neyð sem
við urðum vitni að. Fólk var sent
út á haf gersamlega vanbúið til að
hafa ferðina af,“ segir hann. Ástand
fólksins var oft bágborið, en alltaf
tókst áhöfninni að koma því heilu
í land. „Það var ofurmannlegt hvað
þessir vesalings flóttamenn þurftu
að ganga í gegnum. Sem dæmi má
nefna að einu sinni eignaðist kona
tvíbura daginn eftir að hún komst
í land. Það var eins og fólkið skipti
engu máli fyrir þá sem seldu því
þessar ferðir.“
Guðmundur var líka um borð
þegar Týr fór til Súðavíkur þegar
snjóflóðin féllu þar í janúar 1995.
„Það var kolvitlaust veður á leiðinni
og við vorum með fullt af sjóveiku
fólki um borð, fréttamenn og aðra.
Við komum með óþreytt björg-
unarfólk á staðinn og fluttum svo
þá látnu burt.“ Guðmundur þekkti
vel til þarna sem Ísfirðingur og það
gerði þetta ennþá erfiðara. Hann
var einnig um borð í Óðni þegar
skipið fór á vettvang snjóflóðanna á
Flateyri síðla sama árs; eini starfs-
maður Gæslunnar sem fór í báðar
þessar ferðir.
Einstök stund í Hlésey
Árin liðu um borð í Tý, Óðni og
Ægi og einn daginn snerist Guð-
mundur til ásatrúar. „Þetta opn-
aðist fyrir mér eitt sinn þegar ég
var staddur í landi og lagði leið
mína í messu. Þá fann ég allt í
einu að kirkjan átti lítið erindi við
mig. Ég varð ekki prestur eins og
afi minn þótt margir teldu að það
yrði raunin. En ég hef alltaf heill-
ast af goðafræðinni.“ Þegar þau
hjónin giftu sig annað sinni vildu
þau gera það í anda þessa og fengu
Jóhönnu Harðardóttur í Hlésey til
að annast athöfnina. Það gerði hún
einstaklega fallega í hofinu í Hlés-
ey. „Það var sterkt hugboð að leita
til hennar,“ segir Guðmundur. „Öll
umgjörð að þessu var að víkingas-
ið og allt við þennan dag var okkur
ógleymanlegt.“
Hugarró
Guðmundur á gamlan Land Crui-
ser og segist hafa eignast hann eft-
ir að hafa lagt til hliðar þá peninga
sem áður fóru í sígarettur eftir að
hann hætti að reykja árið 2012.
„Það tók fjögur ár að spara fyr-
ir jeppanum,“ segir þessi hægláti
maður sem hefur stundað björg-
unarstörf í nærfellt 40 ár og siglt á
öllum skipum Landhelgisgæslunn-
ar. „Það er mikilvægt þegar mað-
ur er í svona starfi að hvíla hugann
með því að gera eitthvað allt annað
í fríunum.“ gj
Augnablikið fangað. Ljósmynd: Guðmundur Stefán Valdimarsson.
Landhelgisgæslan: Guðmundur tekur myndir af björgunaraðgerðum í Miðjarðarhafinu.
Brúðkaupið í Hlésey. Úr einkasafni.
Hjördís og Guðmundur með dætrum sínum. Frá vinstri: Guðrún Lilja, Jóna Margrét
og Þuríður Kvaran Guðmundsdætur. Úr einkasafni.
Freyja sótt til Rotterdam.