Læknablaðið - 01.06.2022, Qupperneq 9

L ÆKNABL AÐIÐ 2022/108 277
R I T S T J Ó R N A R G R E I N
Hello from Rwanda
Martin Ingi Sigurðsson MD
Chief physician and professor
of anesthesia and critical
care at Landspitali and The
University of Iceland, Faculty
of Medicine
Mwaramutse* frá Rúanda
*Góðan dag
Rétt fyrir brottför frétti ég að nýja bringubeinssög-
in sé komin til Rúanda – slík sög kostar víst ríflega
þrjár milljónir króna svo það er stórmál að endur-
nýja. Mér hefur alltaf fundist eins og áhöld, íhlutir
og lyf birtist bara í skápunum af sjálfu sér en það
gerist svo sannarlega ekki alls staðar í heiminum.
Í aprílmánuði slóst ég í þriðja skipti í för með í hópi
sjálfboðaliða Team Heart, en í 15 ár hafa samtökin
ferðast til Rúanda með þverfaglegt teymi heilbrigð-
isstarfsmanna til að gera opnar hjartaskurðaðgerðir
hjá ungum sjúklingum með hjartalokuskemmdir
eftir streptókokkasýkingu.
Smitsjúkdómalæknirinn Paul heitinn Farmer bauð
hópnum upphaflega til Rúanda. Markmið hans var
að ef læknisþjónusta af ákveðnum gæðum stæði til
boða einhvers staðar í heiminum, ætti hún að standa
heiminum öllum til boða.
Fyrst gerðum við í Team Heart allar aðgerðirnar
sjálf en eftir að fyrsti innlendi hjartaskurðlæknirinn
snéri aftur til Rúanda og sjálfbærar hjartaskurð-
lækningar urðu raunhæft markmið, styður hópur-
inn við teymi heimamanna sem eru nálægt því að
geta staðið á eigin fótum. Tækjakostur er síbatnandi
en enn skortir sérmenntað heilbrigðisstarfsfólk og
aðfangakeðjan er brothætt.
Rúanda og Ísland eru gerólík. Í Rúanda búa 14
milljónir manna og þrátt fyrir að ástandið í landinu
batni ár frá ári lifa enn tæplega 50% íbúanna á minna
en tveimur dollurum á dag. Aðgengi að sérhæfðri
heilbrigðisþjónustu er mjög takmarkað og í landinu
öllu starfa til dæmis einungis 5 hjartalæknar.
En löndin eiga margt sameiginlegt. Rúanda hef-
ur einn hjartaskurðlækni en Ísland tvo svo bæði
löndin reiða sig í raun á erlenda aðstoð til að halda
uppi viðunandi þjónustustigi. Í Rúanda er einungis
boðið upp á nám í nokkrum sérgreinum lækninga á
borð við almennar lyflækningar, barnalækningar og
almennar skurðlækningar. Mikil hætta er á að þeir
læknar sem fara erlendis til frekara náms snúi ekki
til baka.
Valfundurinn daginn fyrir fyrstu aðgerðina er
alltaf erfiður. Sjúklingarnir eru allir með hjartaloku-
sjúkdóm á lokastigi. Við þurfum að velja sjúklingana
vel. Bjóða þeim aðgerð sem við teljum að muni lifa
hana af. Það þýðir líka að þeir sem við teljum að lifi
ekki aðgerðina af með þeim úrræðum sem standa til
boða í landinu er hafnað, og það er alltaf átakanlegt
að neita ungum einstaklingi um skurðaðgerð sem
hann fengi svo auðveldlega á Vesturlöndum.
Dr. Fiedel er sérnámslæknirinn á gjörgæslunni.
Hann langar að verða hjartaskurðlæknir og legg-
ur sig allan fram við vinnuna á vöktunum. Hann
ólst upp í litlu þorpi í Rúanda án rafmagns eða
annarra nútímaþæginda. Hann sagði mér glað-
ur að hann hefði átt yndislega æsku og foreldrar
hans byggju enn í þorpinu við góð lífsgæði. Lífs-
gæði sem eru mæld á annan mælikvarða en okkar
á Íslandi. Dr. Bona er sérmenntaður í gjörgæslu-
lækningum og gengur stofuganginn með okk-
ur eftir sólarhringsvaktina. Báðir eru þeir mjög
áhugasamir um að læra allt sem ég get kennt þeim
um gjörgæslumeðferð eftir hjartaskurðaðgerðir.
Gjör gæslu hjúkrunarfræðingarnir frá Rúanda eru
afbragðsgóðir, þeir hafa unnið með teyminu um
nokkurt skeið.
Fyrsti sjúklingurinn kemur inn eftir
erfiða aðgerð og mér er kippt snarlega
niður á jörðina. Ég finn að ég er ekki
lengur í landi allsnægtanna þar sem úr-
ræðin eru nær endalaus. Sjúklingurinn
þarf mikið af sérhæfðri gjörgæslumeð-
ferð sem við myndum veita án umhugs-
unar heima en er nær útilokað að veita í
Rúanda. Á sama tíma leggst inn ungur
sjúklingur til mats fyrir aðgerð seinna í
vikunni en hann er orðinn allt of veik-
ur af sjúkdómi sínum til að lifa aðgerðina af. Okk-
ur býðst þó að leggja sjúklinginn inn á sjúkrahúsið
til að reyna að koma honum í betra ástand. Teymið
kemur aftur eftir þrjá mánuði og getur vonandi gert
aðgerðina þá. Það er orðið langt síðan ég klökknaði
á fjölskyldufundi en aðstæðurnar verða fljótt yfir-
þyrmandi.
Sem betur fer ganga aðrar aðgerðir að óskum
og það er leitun að jafnþakklátum sjúklingahópi.
Mikið af endurhæfingunni fyrstu dagana felst í að
fara með gjörgæslusjúklingana út að ganga og sitja
úti í góða veðrinu. Þetta hefur frábær áhrif bæði á
sjúklingana og starfsfólkið sem fylgir. Fjölskylda
sjúklinganna situr með þeim úti í sólinni og það er
brosað og hlegið.
Hitastigið í landganginum í Keflavík dregur að-
eins úr áhuganum á að stinga upp á gönguferðum
utandyra á gjörgæslu Landspítala, en einu sinni enn
kem ég heim frá Rúanda og finnst ég hafa lært meira
af heimamönnum en þau af mér. Muramuke.**
doi 10.17992/lbl.2022.06.693
Rúanda og Ísland eru gerólík. Í Rúanda
búa 14 milljónir manna og þrátt fyrir
að ástandið í landinu batni ár frá ári
lifa enn tæplega 50% íbúanna á minna
en tveimur dollurum á dag. Aðgengi að
sérhæfðri heilbrigðisþjónustu er mjög
takmarkað og í landinu öllu starfa til
dæmis einungis 5 hjartalæknar.
Martin Ingi Sigurðsson
svæfinga- og gjörgæslu-
læknir á Landspítala og
við læknadeild Háskóla
Íslands
martin@landspitali.is
**Góða nótt
Fjölskyldu- og
styrktarsjóður lækna
Fjölskyldu- og styrktarsjóður lækna (FOSL) var stofnaður árið 2001.
Upp haflegi tilgangur sjóðsins var að greiða fæðingarstyrki. Frá 1. mars
2022 taka gildi endurskoðaðar úthlutunarreglur.
Fjölskyldu- og styrktarsjóður lækna greiðir:
Læknar sem starfa samkvæmt kjarasamningi fjármála- og efnahagsráðherra
og LÍ eiga rétt á styrk úr sjóðnum. Þeir sem stunda sjálfstæðan rekstur verða
að sækja um aðild að FOSL og greiða iðgjald til hans.
KYNNTU ÞÉR RÉTTINDI ÞÍN
Sjá nánar á www.lis.is/is/sjodir/
fjolskyldu-og-styrktarsjodur
• EINGREIÐSLUSTYRKI
• ENDURHÆFINGARSTYRKI
• FÆÐINGARSTYRKI
• GLASAFRJÓVGUNARSTYRKI
• STYRKI VEGNA NAUÐSYNLEGRA LÆKNISAÐGERÐA,
SEM SJÚKRATRYGGINGAR GREIÐA EKKI
• STYRKI VEGNA KAUPA Á HEYRNARTÆKJUM OG GLERAUGUM
• STYRKI VEGNA SÁLFRÆÐIAÐSTOÐAR
• STYRKI VEGNA TANNVIÐGERÐA
• ÚTFARARSTYRKI
• VEIKINDASTYRKI