Norræn jól : ársrit Norræna félagsins - 01.12.1941, Blaðsíða 30

Norræn jól
Knut Hamsun, Sigrid Undset, Edvard Grieg, Edvard Munch og Gustav
Yigeland. í flestum greinum vísinda hafa þeir átt menn, sem markað hafa
spor og of langt yrði upp að telja. Háskólinn í Osló, sem tók til starfa 1813
með einum sex kennurum, er nú tvímælalaust einn af bezt skipuðu
háskólum Norðurlanda. Landkönnuðir eins og Frithjov Nansen og Roald
Amundsen, sem sameinað hafa persónulegt þrek og áræði og vísindalegan
áhuga og hæfileika, hafa borið hróður Noregs um víða veröld, jafnvel út
til þeirra manna, sem annars koma helzt auga á hershöfðingja og hnefa-
leikara, stjórnmálamenn og kvikmyndastjörnur. En þótt alimikið beri á
Norðmönnum, þegar horft er á þá úr fjarska, mun flestum finnast enn
meira til þess koma að kynnast þeim nánar. Þar spretta fram svo fjöl-
breyttir hæfileikar og margir kynlegir kvistar, að furðu gegnir með ekki
fjölmennari þjóð.
III.
Ef skyggnzt er ofurlítið niður í jarðveginn, sem allt þetta er vaxið
upp úr, og athugað veðurfarið, sem það hefur dafnað við, minnir margt
á jörð í vorleysingum og umhleypingasamt gróðrarveður. Andstæðurnar
í fari Norðmanna eru svo miklar, að undrum sætir (og hefur það varla
komið skýrar fram en á þessum dögum). Þeir eru öfgamenn í skoðunum,
ofsamenn í skapi, sjást ekki fyrir, þegar móðurinn er á þeim. Hvort sem
litið er á stjórnmál, trúmál, siðferðismál eða þjóðernismál, hefur þar getið
að líta hinar gagnstæðustu stefnur, sem fylgt var af ofurkappi. Og sama
máli gegnir með einstaklingana, að í Noregi hef eg hitt fyrir hið skemmti-
legasta og leiðinlegasta fólk, sem eg þekki, fíngerðust prúðmenni og mesta
rudda, gáfaðasta menn og sauðheimskasta! Þessu hafði eg veitt athygli
löngu áður en eg datt ofan á þessa lýsingu Holbergs á löndum sínum:
„Det, som kaldes middelmaadighed, har liden sted blandt dem, men de,
som ere gode, ere i hþj grad gode, og de, som ere onde, i en hþj grad onde.“
Það er engin furða, þótt með slíkri þjóð verði rosasamt og skriðuhætt,
svo að samhliða gróandanum komi fyrir hervirki eyðandi afla. En líf og
hreifing stendur af þessum andstæðum, og óstýrilát sjálfræðisþörf einstak-
linganna verður frjósöm til mikilla átaka, þótt hún leiði þá stundum á
refilstigu.
28