Norræn jól : ársrit Norræna félagsins - 01.12.1941, Síða 31

Norræn jól
En innan um rosa vorhretanna gætir líka hjá hinum beztu mönnum
vermandi vorhlýju, og- vil eg einkum nefna þess eitt dæmi. Eg hef hvergi
þekkt menn gleðjast eins hjartanlega yfir því, sem aðrir gera vel, og í
Noregi, vitað menn geta verið jafnstolta af verkum vina sinna og eigin
verkum, yfirleitt öllu því, sem þjóð þeirra gæti orðið til gengis og frama.
Ef til vill verða þau afrek, sem Norðmenn hafa unnið á síðari tímum, helzt
skilin, ef þetta tvennt er haft í huga: stórhugur einstaklinganna fyrir sjálfa
sig og stórhugur þeirra fyrir hönd þjóðarinnar allrar. Þeir hafa viljað efla
menn til höfðingja, koma upp stórmennum, gela þeim byr undir vængi.
Að vísu hefur þetta ekki gerzt bardagalaust. En af hinni kauðalegu öfund-
sýki, sem hylur sig í gervi afskiptaleysis, kæruleysis og strembinnar þagnar
um það, sem bezt er, reynir að kæfa það með dekri við miðlungana, er
lítið hjá Norðmönnum. Þeir eru ol' stórbrotnir, hreinskiptnir og örgeðja
til þess.
IV.
Mér hefur oft fundizt, að eg hafi hvergi, þar sem eg hef komið, kynnzt
jafnmörgu gáfuðu fólki og í höfuðborg Noregs, og eg þori fremur að segja
þetta vegna þess, að nokkurir erlendir menn hafa sagt eitthvað svipað við
mig að fyrra bragði. Nú dettur mér ekki í hug að trúa því, að Norðmenn
séu betur af guði gefnir en ýmsar aðrar þjóðir. En eg held þetta stafi af
því, að gáfur þeirra njóti sín betur vegna þess, hvernig þeir horfa á lífið
og tilveruna. Þó að menn fæðist misjöfnum hæfileikum búnir, þá skiptir
hitt ekki minna máli, hvernig þeir fara með þá vöggugjöf. Flestir menn
verða miklu heimskari en þeir þyrftu að vera af því að hugsa of smátt,
snúast í hringiðu ófrjórra, hversdagslegra viðfangsefna, leggja ekki á
brattann, finnast öll mestu vandamálin útrædd eða gagnslaust að reyna
að brjóta þau til mergjar. Allt þetta eru ellimerki, bæði þjóða og ein-
staklinga. Platon sagði, að undrunin væri upphaf allrar vizku, og vér
sjáum daglega í kringum oss, hvernig hin djúpsæja undrun og forvitni
barnanna, sem horfa stórum augum á dásemdir lífsins, dofnar og þrengist.
Þau fara að líta á hið furðulega sem sjálfsagt, vaninn sljóvgar þau, dauð
þekking kemur í stað lifandi spurninga. En eg hef hvergi fundið minna af
þessari venjubundnu þreytu hugsunarinnar meðal menntaðra og reyndra
29