Fréttablaðið - 15.09.2022, Blaðsíða 18

Lubbi er íslenskur fjárhundur
sem langar til að læra að tala en
þá þarf hann að læra öll íslensku
málhljóðin. Um hann má lesa í
bókinni Lubbi finnur málbein og
börnin á leikskólanum Sólhvörf­
um aðstoða hann við þetta stóra
verkefni undir stjórn kennara
sinna, Gerðar Magnúsdóttur og
Ingu Birnu Sveinsdóttur.
„Lubbi hefur verið notaður á
Sólhvörfum síðan 2017 en bókinni
fylgja bæði verkefni, tónlist og
sitthvað fleira sem gagnast vel í
kennslu. Þetta er miklu aðgengi­
legra efni en flest annað og nýtist
öllu starfsfólki sem getur styrkt
efnið með sinni sérfærni,“ segir
Inga Birna og Gerður bætir við:
„Höfundar bókarinnar, Þóra
Másdóttir og Eyrún Ísfold Gísla­
dóttir, eru talmeinafræðingar og
námsefnið býður upp á nýja fram­
setningu á íslensku málhljóðunum
og leggur grunn að lestrarnámi.
Og það er hægt að nýta sér það í
öllu samhengi og öllum daglegum
verkefnum í leikskólanum sem er
mikill kostur.“
Ekki í stafrófsröð
Lubbi lærir hljóðin ekki í stafrófs­
röð heldur eftir því hvernig börnin
læra málhljóð og Inga Birna segir
að börnunum finnist þetta mjög
eðlileg röð og aðferð. „Hvert hljóð
á sér sögu og hundurinn Lubbi fer
um landið og finnur hljóð. Þegar
við erum að skoða A þá erum við á
Akureyri og mikil áhersla á stafinn
A. Þegar við skoðum B þá er hann á
Bolungarvík og finnur bolta og svo
framvegis.“
Gerður tekur undir: „Lykilat­
riðið í Lubba er að læra hljóðin
fyrst og stafina sem birtingarmynd
þeirra en ekki öfugt. Þess vegna
eru þessi hljóð sem oft koma síðast
hjá börnum, R og S, líka síðust hjá
Lubba. Nálgunin er þrískipt. Fyrst
er hljóðið, síðan er það táknið með
hljóðinu sem er bókstafurinn og
svo er hljóðtákn með hverju og
einu. Við finnum að börnin eiga
mjög auðvelt með að tileinka sér
þessa aðferð.“
Ávaxtahljóð vikunnar
„Við finnum alltaf nýja og nýja
vinkla á bókinni þó að við höfum
verið að vinna með hana í mörg
ár,“ segir Gerður. „Þannig höfum
við dansað orðadans, leikið með
hljóðskrímsli, þau henda bolta í
hljóðspjöld, fara í hljóðakappakst­
ur og við förum út og skoðum öll
málhljóðin sem tengjast umhverf­
inu. Það eru engar hindranir nema
ímyndunarafl kennarans.“ Inga
Birna bætir við: „Og í málörvun
fyrir börn sem eru með hljóðvillu
þá hjálpar þetta rosalega mikið
því það er svo miklu auðveldara að
halda í táknin til að skýra hvernig
hljóðið er.“
Þær eru sammála um að Lubbi
virkar gríðarlega vel fyrir kennar­
ana. „Mér finnst ég finna nýjar
leiðir til að nýta þetta á hverjum
einasta degi og allar deildir leik­
skólans taka þátt af miklum krafti.
Núna vildi eldhúsið til dæmis vera
í Lubbaliðinu og ber fram ávexti
sem tengjast hljóði vikunnar,“
segir Gerður og Inga bætir við: „Um
daginn var mjög mikill líf færa­
áhugi í einum hópnum og það
var ekkert nema málörvun allan
daginn því við vorum að fara yfir
innyflin, hvað þau hétu og hvaða
hljóð þau hefðu.“
Þekkja litina fyrst á ensku
Þær eru sammála um að málörvun
sé stærsta verkefni leikskóla­
stigsins. „Við erum í ofboðslega
erfiðri samkeppni við spjaldtölvur
og síma og fáum æ oftar til okkar
börn af alíslensku foreldri sem
þekkja litina á ensku áður en þau
læra þá á íslensku, pínulítil stýri
segja icecream í staðinn fyrir ís
og triangle í staðinn fyrir þrí­
hyrningur. Og horfa á Paw Patrol
en ekki Hvolpasveitina sem þó er
aðgengileg á RÚV á íslensku,“ segir
Inga Birna og Gerður tekur undir:
„Til mótvægis verður málörvunin
að vera alltumlykjandi alltaf og
alls staðar, ekki bara í málörvunar­
stund á ákveðnum tíma. Stóra mál­
örvunin á sér stað í öllum hvers­
dagsaðstæðunum, fataherberginu
þar sem við förum í fötin okkar,
matmálstímanum, alls staðar þar
sem við getum rætt um orðin sem
tengjast umhverfinu og sam­
henginu. Og ég get ekki lagt næga
áherslu á hversu mikilvæg mál­
örvunin er. Ef við höfum ekki vald
á tungumáli til að tjá tilfinningar
okkar og langanir og skoðanir þá
erum við í rauninni illa sett.“
Þær segja næsta stóra verkefni
vera að fá foreldra til að skilja að
þó það sé vissulega mikilvægt fyrir
börn að læra ensku þá geta þau
ekki lært hana vel og sér til gagns
fyrr en þau eru komin með tök á
móðurmáli sínu.
„Við búum í íslensku málum­
hverfi og hálfbökuð enska í bland
við ófullburða íslensku gagnast
ekki til að tjá skoðanir, vilja og
tilfinningar. Við verðum að gefa
börnum verkfæri, orðaforða og
blæbrigðaríkt tungumál til að tjá
sig og litróf tilfinninganna. Og þar
erum við fullorðna fólkið mikil­
vægar fyrirmyndir.“ n
Bókin Lubbi
finnur málbein
inniheldur verk-
efni, tónlist og
sitthvað fleira
sem gagnast vel
í kennslu. Hún
býður upp á
nýja framsetn-
ingu á íslensku
málhljóðunum
og leggur grunn
að lestrarnámi
að sögn Gerðar
og Ingu Birnu.
FRÉTTABLAÐIÐ/
SIGTRYGGUR ARI
Málörvun í dagsins önn
Á vefsíðu Sólhvarfa er að
finna góð ráð um málörvun
í dagsins önn. Þar er meðal
annars bent á eftirfarandi:
n Nota sömu orð í mismun-
andi samhengi.
n Nefna athafnir. Að tala um
það sem verið er að gera til
að auðga orðaforða.
n Að tala um atburði í nútíð,
þátíð og framtíð. Rifja til
dæmis upp skemmtilega
atburði.
n Nota setningar sem barnið
skilur en bæta við nýjum
orðum.
n Lesa á hverjum degi. Að
hlusta á bækur örvar orða-
forða barna.
n Hvetja börn til að segja frá,
rifja daginn upp og fara yfir
atburði.
n Búa til sögur saman. Gera
til dæmis bækur með
börnum.
n Syngja saman. Syngja fyrir
eða með barninu.
n Þykjustuleikir. Fara í leiki
með börnum til að virkja og
efla ímyndunarafl þeirra.
Bókin um Lubba gefur nýjar hugmyndir á hverjum degi. Hver stafur og hvert hljóð á sér sögu. Lubbi lærir hljóðin fyrst og stafina sem birtingarmynd þeirra.
2 kynningarblað A L LT 15. september 2022 FIMMTUDAGUR