Bændablaðið - 25.08.2022, Blaðsíða 49

49Bændablaðið | Fimmtudagur 25. ágúst 2022
A Wendel ehf.
Tangarhöfða 1, 110 Reykjavík,
S:551 5464 - wendel@wendel.is
www.wendel.is
Hilltip Icestriker 900–1600L
Salt og sanddreifari í tveim
stærðum fyrir stóra pallbíla og
minni vörubíla. Rafdrifinn 12V.
Hilltip Icestriker 380–550L
Salt og sanddreifarari í tveim
stærðum, fyrir minni pallbíla.
Rafdrifinn 12V.
Hilltip Icestriker 600 TR
Rafdrifinn kastdreifari
fyrir dráttarvélar m/öflugum
efnisskömmtunarbúnaði.
Hilltip Snowstriker VP
Fjölplógur fyrir pallbíla, minni
vörubíla og jeppa. Fáanlegur í
185–240 cm breidd.
Hilltip Snowstriker SP
Snjótönn fyrir pallbíla, minni
vörubíla og jeppa. Fáanleg í
165–240 cm breidd.
Hilltip Fjölplógur MVP
Fjölplógur fyrir ameríska
pallbíla t.d. RAM 3500,
GMC 3500 og FORD 350.
Á undanförnum áratugum
hafa bændur, Landgræðslan,
ýmis samtök og áhugasamir
einstaklingar unnið stórvirki
í landgræðslu og landbótum.
Þannig hefur sandfok víða verið
heft og uppblástur stöðvaður.
Óhætt mun
að fullyrða að
notkun lúpínu
hefur þar skilað
mestum árangri.
Á Mýrdalssandi
hefur hún heft
sandfok þannig
að umferð er þar
ekki lengur hætta
búin, Hólasandur er ekki lengur
gróðurvana eyðimörk og lúpína
þekur nú um 400 hektara svæði
ofan Húsavíkur þannig að moldrok
sem áður barst yfir bæinn í hvössum
veðrum sést ekki lengur og svæðið
bindur kolefni sem svara til verulegs
hluta kolefnislosunar af akstri
Húsvíkinga. Raunar blasir árangur
lúpínunnar víða við í flestum
héruðum landsins.
Fyrir nokkrum árum ákvað
Landgræðslan þó að hætta notkun
lúpínu til landgræðslu, væntanlega
vegna þrýstings frá góðu fólki, og
síðan hefur lúpínufræ ekki verið
fáanlegt. Þess í stað hefur áhersla
verið lögð á landgræðslu með
áburðargjöf og sáningu grasfræs.
Í ljósi breyttra aðstæðna virðist nú
tilefni til að endurskoða þá ákvörðun.
Heimsbyggðin virðist á barmi
glötunar vegna loftslagsbreytinga
og breytt neysluhegðun og aukin
kolefnisbinding því lífsnauðsyn.
Heimsmarkaðsverð á köfnunar-
efnisáburði, sem að mestu er
framleiddur með gas- og olíubruna,
hefur meir en tvöfaldast frá
ársbyrjun 2021. Fosfórnámur
heimsins virðast á þrotum og
verð fosfóráburðar hefur einnig
tvöfaldast á sama tímabili.(sjá
Bændablaðið 21. júlí sl.)
Fyrir liggur að lúpínan bindur
nitur úr andrúmsloft og á auk þess
auðvelt með fosfórnám úr jarðvegi.
„Með aðkomu lúpínu margfaldast
streymi köfnunarefnis inn í vistkerfi
og framleiðni gróðurs stóreykst.
Jarðvegur auðgast og allt vistkerfið
tekur stakkaskiptum frá örveru og
smádýralífi í jarðvegi, gróðri og upp
til stærri dýra“ (Brynja Davíðsdóttir
o.fl. 2016).
Í skýrslu Náttúrufræðistofnunar
um langtímaáhrif lúpínu (útg. 2018)
kemur fram að í athugunarreitum
jókst magn kolefnis í jarðvegi í
lúpínubreiðum að jafnaði um 0,064
kg C/m2 á ári (600 kg/ha). Í skýrslunni
segir: „Þetta er um helmingi hraðari
kolefnisbinding en meðaltal ýmiskonar
landgræðsluaðgerða á rýru landi hafa
sýnt (Ólafur Arnalds o.fl. 2000)“.
Á árunum 1997–2000 var gerð
úttekt á kolefnisbindingu í landgræðslu
og skógrækt. Gerðar voru rannsóknir
á 16 svæðum í fjórum landshlutum
og reyndist niðurstaða eftirfarandi –
sjá töflu.
Í úttekt Landgræðslunnar á
kolefnisbindingu í jarðvegi á
mælitímabilinu 2007–2011 kemur
hins vegar fram að binding lúpínu í
jarðvegi á umræddu tímabili virðist
aðeins um 0,3 tonn á ha á ári en
binding við grassáningu virðist
um 4,4 tonn. Ætla má að sá mikli
mismunur sem fram kemur annars
vegar við heildarbindingu og hins
vegar við bindingu í jarðvegi bendi til
að sú mikla binding lúpínu sem fram
kemur í fyrri athugunum sé vegna
mikils vaxtar ofanjarðar en gras bindi
fremur í rótum undir yfirborði jarðar.
Hér verður þó að hafa í huga að ætla
má að grassáningunni fylgi veruleg
áburðargjöf í nokkur ár og slík ræktun
því vart raunhæf við nýtt áburðarverð.
Mismunandi rannsóknarniður-
stöður vekja spurningar um hvort
ekki sé rétt að óháðir aðilar annist
rannsóknir fremur en framkvæmda-
og fjármögnunaraðilar.
Við val á aðferðum við kolefnis-
bindingu sem byggjast á landnýtingu
má markmið ekki eingöngu vera að að
uppfylla flókna alþjóðastaðla sem henta
okkur misvel. Við ættum ekki síður
að horfa á nýtingu viðkomandi lands
a.m.k. næstu 100 árin. Þannig er t.d.
augljóst að kolefnisbinding með birki
skilar hvorki nytjavið né ræktarlandi
við lok vaxtartíma. Barrtré og ösp
skila hins vegar nytjaviði eftir 30–50
ár með möguleikum á áframhaldandi
viðarframleiðslu. Landgræðsla með
grassáningu og áburðargjöf virðist a.m.
k. á rýrara landi krefjast áburðargjafar
í allmörg ár með tilheyrandi kostnaði
og kolefnislosun. Sérstaða lúpínunnar
er að hún aflar ríflega nauðsynlegs
áburðar sjálf án kostnaðar og með
kolefnisbindingu.
Höfum við efni á að nýta
okkur það ekki?
Víða á landinu eru víðáttumikil lítt
eða ekki gróin svæði sem hvorki skila
kolefnisbindingu eða gróðurnytjum
en henta vel til uppgræðslu og
landbóta með lúpínu samfara mikilli
kolefnisbindingu (sjá meðfylgjandi
myndir). Með nýtingu þeirra svæða
skiluðum við heimsbyggðinni þarfri
kolefnisbindingu og drægjum um
leið úr notkun köfnunarefnis- og
fósfóráburðar með tilheyrandi sparnaði.
Að 20–30 árum liðnum fengjum við þar
frjósamt land sem nýttist til framtíðar
hvort heldur sem væri til skógræktar
eða beitar með áframhaldandi
kolefnisbindingu. Þeir sem áhuga hafa
á nýtingu slíkra svæða eru hvattir til að
kynna sér viðtal við Björn Halldórsson,
bónda á Valþjófsstöðum, um þetta
efni sem birtist í Bændablaðinu
7. apríl sl.
Skiptar skoðanir eru þó um
ágæti lúpínunnar og hún á ekki alls
staðar jafn vel við. Víðast hörfar
þó lúpínan þegar hún hefur lokið
landbótahlutverki sínu og einnig má
fela sauðkindinni að stöðva hana ef
þurfa þykir (sjá meðfylgjandi mynd).
Eigi að síður mætti leita þjóðarsáttar
um nýtingu lúpínunnar sem gæti verið
á þá leið að frekari sáningu lúpínu yrði
hætt í Landnámi Ingófs en íbúar á því
svæði létu lúpínunýtingu annarra
landsmanna, sem hafa raunverulegan
áhuga á kolefnisbindingu, landgræðslu
og landbótum, afskiptalausa.
Ari Teitsson,
fyrrum formaður
Bændasamtaka Íslands
LESENDARÝNI
Aðgerð Svæði Binding tonn CO2/ha/ári
Grassáning Suðurland láglendi 1,7
Grassáning Suðausturl. láglendi 3,4
Grassáning Norðausturl. láglendi 0,1
Áburður (tilbúinn + húsdýra) Suðurland láglendi 4,4
Lúpína Suðurland láglendi 5,0
Lúpína Norðausturl. láglendi 3,2
Til samanburðar má nefna að talið er að kolefnisbinding birkis yfir lengri tíma sé um
3 tonn CO2/ha/ári.
Suðvestan við Húsavíkurfjall má sjá sambýli birkis og lúpínu en þar voru
plægðar rásir í nokkurra ára lúpínubreiður og birki plantað þar í. Vakin er
athygli á ástandi nærliggjandi lands sem ekki nýtur aðstoðar lúpínunnar.
Sauðkindin stöðvar auðveldlega útbreiðslu lúpínunnar sem getur verið
valkostur þar sem af einhverjum ástæðum þykir rétt að hefta framgang
hennar. Myndir / Birnir Halldórsson
Ari Teitsson.
Landgræðsla við breyttar
aðstæður
AF VETTVANGI STJÓRNARRÁÐSINS
Land og líf
Land og líf er yfirskrift
samþættrar heildaráætlunar
um landgræðslu og skógrækt.
Það e r
nýjung að unnin
sé samræmd
stefnumótun í
þessum mála-
flokkum.
Undirbúningur
áætlunarinnar
hefur verið
unninn af
tveimur verkefnis-
stjórnum, í samræmi við lög um
málaflokkana frá árinu 2018.
Ég tel að þessi samræming sé
til mikilla bóta þar sem augljós
og veruleg samlegð er með
þeim markmiðum og aðgerðum
sem skilgreindar voru í vinnu
verkefnastjórnanna tveggja.
Með því að setja fram eina
heildstæða áætlun um land og líf
til næstu tíu ára eru meiri líkur
á því að við getum tryggt að
skógrækt og landgræðsla stuðli
að sjálfbærri þróun um allt land.
Viðfangsefnin eru mörg og fæst
eru þau ný. Það er nefnilega ekki
nýtt viðfangsefni að huga að
landinu, jarðveginum og nýtingu
hans. Í rúma öld hefur verið unnið
ötullega að því stöðva sandfok
og græða land, hvort sem er með
landgræðslu eða skógrækt.
Mikill árangur hefur náðst
en enn eru þó víða auðnir þar
sem gætu verið grónar heiðar
eða gróskumiklir skógar. Staðir
sem hægt er að hlúa mun betur
að til að landið gefi meira
af sér. Við verðum því að ná
enn betri árangri. Bændur og
félagasamtök, þó að þau hafi
unnið undravert starf síðustu
áratugi, geta ekki unnið þessi
verkefni ein og ríkið getur ekki
eitt fjármagnað þessi verkefni.
Þetta er risastórt loftslagsmál og
þannig hagur samfélagsins alls
að ástand landsins batni þannig
að illa farið land hætti að losa
kolefni og bindi heldur kolefni.
Mikilvægt er, vegna þeirra
miklu áskorana sem fram
undan eru í aðgerðum gegn
loftslagsvánni, að virkja
einkageirann til að fjármagna
aðgerðir sem draga úr losun á
kolefni úr jarðvegi eða til að auka
bindingu.
Markmið í loftslagsmálum eru
ekki bara markmið stjórnvalda,
heldur eru þau markmið
samfélagsins. Í stjórnarsáttmála
er kveðið á um að útfæra skuli
ramma um framleiðslu vottaðra
kolefniseininga í landbúnaði
og annarri tengdri landnotkun.
Sú vinna er í gangi í samstarfi
við umhverfis-, orku- og
loftslagsráðuneytið. Slíkur
rammi er mikilvægt skref til
þess að skýra leikreglur, þannig
verði fundinn farvegur fyrir
einkafjármagn í þessi mikilvægu
verkefni. Með því að samþætta
áætlanagerð í landgræðslu og
skógrækt til næstu tíu ára má
ná meiri árangri og nýta betur
þá miklu samlegð sem er milli
þessara tveggja málaflokka.
Í raun eru þeir oft eitt og
sama verkefnið sem hafa það
sameiginlega markmið að bæta
landgæði og stuðla að sjálfbærri
þróun byggða um allt land.
Verkefni næstu ára er að sjá
til þess að matvælaframleiðsla
geti vaxið og dafnað á sama
tíma og aukinn árangur næst í
kolefnisbúskapnum.
Svandís Svavarsdóttir
matvælaráðherra.
Svandís
Svavarsdóttir.