Bændablaðið - 25.08.2022, Blaðsíða 20

Bændablaðið - 25.08.2022, Blaðsíða 20
20 Bændablaðið | Fimmtudagur 25. ágúst 2022 FRÉTTASKÝRING Þórdís Ingunn Björnsdóttir og Heiðar Þór Sigurjónsson stunda blóðbúskap að Álftarhóli í Austur- Landeyjum. Bændablaðið fékk að fylgjast með blóðtöku á meðan fjölskyldan ræddi hina ýmsu þætti sem snerta þessa umdeildu landbúnaðarstarfsemi. Hafið er tímabil blóðtöku úr fylfullum hryssum hér á landi en þær fara alla jafna fram frá lokum júlímánaðar fram í október. Í fyrra varð starfsemi blóðmerabúskapar að stóru fjölmiðlamáli í kjölfar útgáfu myndbands á Youtube. Fjölmargir aðilar, mistengdir starfseminni, lögðu þar orð í belg og rataði umræðan m.a. inn á borð Alþingis í formi frumvarps um bann við blóðtökum. Matvælaráðherra skipaði starfshóp sem fór yfir regluverk, eftirlit og löggjöf starfseminnar og í framhaldi var gefin út reglugerð um blóðtökur úr fylfullum hryssum þann 5. ágúst sl. sem gildir í rúm þrjú ár. Blóðmerarbúskapur er því áfram leyfður og stundaður hér á landi en í ofanálag hefur blásið köldu á milli hagsmunafélags blóðbænda og líftæknifyrirtækisins Ísteka, sem vinnur hormónið PMSG úr blóðinu og selur til lyfjaframleiðenda. Ísteka er eini kaupandi blóðs hér á landi og sú einokunarstaða setur bændur í veika samningsstöðu gagnvart fyrirtækinu þegar semja á um afurðaverð. Þar að auki hefur rekstrarumhverfi landbúnaðar versnað svo um munar á undanförnu ári með verðhækkunum á helstu aðföngum til búskapar. Kemur því ekki á óvart að margir bændur, sem halda blóðmerar, hafi ákveðið að hætta starfsemi sinni eða minnkað verulega í stóðum sínum. Þó eru kringum 100 bændur enn starfandi og eru Þórdís Ingunn Björnsdóttir og Heiðar Þór Sigurjónsson á Álftarhóli meðal þeirra. Þórdís og Heiðar hafa haldið 39 hryssur til blóðtöku og hafa stundað búskapinn í þrjú ár samhliða vinnu utan bús. „Við sáum þetta sem auðvelda leið til að stunda einhvers konar búskap. Við höfum áhuga á hrossum og alltaf átt reiðhross. Við eigum land og vildum vera með einhvern búrekstur. Það er ekki gengið að því að stökkva út í kúabúskap eða sauðfjárbúskap, því þá hefðum við átt á hættu að lenda í miklum skuldum. Með því að halda blóðmerar getum við nýtt jörðina og um leið sinnt áhugamáli okkar og verið réttum megin við núllið í rekstri,“ segir Þórdís en auk þess eiga þau 30 kindur. Lýsing á blóðtöku Þórdís og Heiðar buðu Bændablaðinu að vera við blóðtöku um miðjan ágúst og mynda ferlið að vild. Með því vilja þau stuðla að opnu samtali um starfsemina og svipta hulunni af meintri leynd í kringum blóðmerarbúskap. Þau segjast ekki hafa neitt að fela. Í aðdraganda blóðtöku er búið að meta heilsufar meranna og tekið hefur verið sýni sem segir til um hvort þær framleiði PMSG, en það gera þær í allt að 80 daga meðgöngunnar. Við blóðtökuna voru viðstödd, auk Þórdísar og Heiðars, dýralæknirinn Jón Kolbeinn Jónsson, faðir Þórdísar, Björn Jón, og aðstoðarkona. Eftirlitsmaður frá Ísteka var einnig á staðnum um stund. Blóðtökuaðstaðan er innanhúss hjá þeim. Í enda hússins er opið svæði þar sem merarnar koma inn í hollum. Þeim er svo beint einni af annarri inn tvo ganga þar sem blóðtökubásar eru staðsettir. Þegar inn í básinn er komið er tveimur járnstöngum rennt í gegnum básinn, fyrir framan og aftan merina til að aftra ferðum hennar. Strappi er settur yfir herðakamb hryssunnar til að koma í veg fyrir að hún stökkvi upp úr básnum og slasi sig ef eitthvað kemur upp á, en strappinn þjarmar ekki að henni. Múll er settur á merina og haus hennar er svo bundinn upp til að dýralæknir hafi aðgengi að æðinni sem blóð er tekið úr. Dýralæknir staðdeyfir á stungustað, þræðir nál í æðina og svo lekur blóð úr æðinni í brúsann. Um leið og blóðtakan byrjar er merin losuð úr höfuðstillingunni og stendur því eðlilega meðan á blóðtöku stendur. Að lokinni blóðtöku er hryssunni hleypt úr básnum og fær hún þá aðgengi að beit, vatni og steinefnum. Ferlið tekur fáeinar mínútur. Taka má mest fimm lítra í einni blóðtöku og í mesta lagi átta sinnum á ári. Jón Kolbeinn bendir á að fæstar merar framleiði PMSG svo lengi að hægt sé að taka blóð átta sinnum, langflestar fari því sjaldnar í gegnum ferlið. Velferð hryssnanna í fyrirrúmi Þórdís og Heiðar kannast ekki við þær öfgakenndu lýsingar á blóðtöku eins og sagt er frá þeim í myndbandi þýsk-svissnesku dýraverndarsamtakanna TBS/AWD. „Enginn græðir á því að vera með æsing eða læti í kringum hryssurnar, það þjónar engum tilgangi. Myndbandið endurspeglar ekki raunveruleika blóðbúskapar eins og ég þekkir starfsemina, enda er það klippt til og sett saman með ákveðinn tilgang í huga.“ Á Álftarhóli sýni merarnar engin merki þess að á þeim sé brotið, þær séu vanar að fara í gegnum það ferli sem hlutverki þeirra fylgir. „Þær eru teknar úr mýrinni, settar í beitarhólf, fara í ferlið, aftur í beitarhólfið og svo í dagslok aftur út á mýri. Þær forðast okkur ekki og vappa í kringum okkur, bæði fyrir og eftir blóðtöku. Það eru ekki læti í réttinni, nema þær séu að berjast innbyrðis.“ Mestu skiptir að hafa geðslags- góðar hryssur í starfseminni. „Þær eru allar með sinn einstaka karakter, sumar eru frekari eða stressaðri en aðrar. Ef þær eru mjög stressaðar og aðlagast ekki ferlinu vel þá einfaldlega henta þær ekki í stóðið.“ Í blóðtökunni sem blaðamaður varð vitni að voru tvær hryssur augljóslega stressaðri en aðrar. Aðstaðan á Álftarhóli er sem hér sést. Tveir blóðtökubásar og gangar sem leiða inn í opið svæði þar sem merarnar ganga inn. Þórdís Ingunn Björnsdóttir stendur hjá meri sem er í blóðtöku. Heiðar Þór Sigurjónsson stendur hjá meri sem hann er að slaka niður úr höfuðstillingu. Jón Kolbeinn Jónsson dýralæknir er til hægri. Myndir / ghp „Ef merunum líður ekki vel þá er enginn grundvöllur fyrir búskapnum og starfseminni,“ segir Þórdís. Nálarnar sem notaðar eru í blóðtöku. Guðrún Hulda Pálsdóttir gudrunhulda@bondi.is Blóðmerarbúskapur: „Hryssurnar skipta okkur öllu máli“ – Fulltrúar dýraverndarsamtaka flúðu þegar bóndi ætlaði að ná tali af þeim Að minnsta kosti tvær tilkynningar bárust lögreglustjóranum á Suðurlandi vegna ferða fólks um og við lögbýli ásamt óleyfilegum myndbandsupptökum í byrjun ágúst. Þar voru á ferðinni York Ditfurth og Sabrina Gurtner frá dýraverndarsamtökunum TSB og AWD ásamt tveimur starfsmönnum þýsku sjónvarpsstöðvarinnar ARD. Tilgangur ferðar Yorks og Sabrinu var að sögn þeirra að safna gögnum fyrir frekari rannsóknir samtakanna á starfsemi blóðtöku úr fylfullum hryssum, en þýska fjölmiðlafólkið var hér að safna efni fyrir heimildarmynd um störf dýraverndarsamtakanna. „Markmið okkar með þessari ferð var að tala við mismunandi hagsmunaaðila og ná fram ólíkri afstöðu þeirra,“ segir Sabrina en auk þess segir hún að þau hafi farið að skoða og kanna yfir fimmtán bæi. York og Sabrina segja að þau hafi mætt mótlæti þegar þau komu við á búum og hugðust ræða við bændur. Ábúendur hefðu ekki verið reiðubúnir til viðtals eða samtals við þau auk þess sem framkvæmdastjóri Ísteka hafi hætt við fund með þeim. „Okkur finnst augljóst að þau eru að reyna að fela starfsemina eins mikið og mögulegt er, í stað þess að gera hana gagnsæja. Ef hún væri gagnsæ, hvað væri þá hægt að gagnrýna ef það er ekkert að fela?“ spyr York. Þau segja aðbúnað blóðtöku ekki hafa breyst síðan þau voru hér árið 2019, en aðstöðurnar telja þau það vanbúna að slysahætta geti skapist af. Í einhverjum tilfellum hafi aðstaða verið færð inn í hús, annars staðar hefði verið reistur veggur til að hylja aðstöðu frá akvegi og enn annars staðar hefðu blóðtökubásar verið færðir fjær vegi. Þau segja slíkar aðgerðir sambærilegar þeim sem þau urðu vitni að þegar þau rannsökuðu starfsemi blóðtöku í Úrúgvæ, en samtökin birtu efni úr störfum sínum þar á árunum 2014-2018. „Verið er að fjárfesta í felum, ekki í dýravelferð,“ segir York. Þau óska eftir upplýsingum og samtali við bændur sem enn stunda starfsemina og lofa nafnleysi ef farið er fram á það. Samtökin gáfu út myndband sl. vetur sem sýnir ámælisverð vinnubrögð við blóðtöku. Viðbrögðin við útgáfu myndbandsins veltu af stað atburðaráð sem fól meðal annars í sér endurskoðun á lagaumgjörð, regluverki og eftirliti með starfsemi blóðtöku. „Í sannleika sagt, þá hefði verið betra ef það væri ekki þörf fyrir slíka myndbandaframleiðslu,“ segir York. „Venjulega höfum við getað fundað með hagaðilum, eins og MSD [einum stærsta kaupanda PMSG] eða öðrum líftæknifyrirtækjum. Í þeirra tilfelli er ekkert myndband að finna því talsmenn þeirra voru til í samband og samskipti, sem leiddi til þess að við skiptumst á upplýsingum. Hér mætum við járntjaldi og okkur ber að kíkja bak við það – það er verkefnið okkar sem dýravelferðarsamtök þegar við erum að koma á framfæri þeim skilaboðum að PMSG er ekki framtíðin.“ „Að okkar mati er það kerfisbundið vandamál að hryssurnar séu hálfvilltar, að þær séu ekki vanar meðhöndlun mannsins, að þær séu ekki tamdar og þjálfaðar til þessarar starfsemi. Það er einfaldlega ómögulegt að taka blóð úr hálfvilltum hesti án þess að valda honum streitu og ótta og án þess að beita ofbeldi,“ segir Sabrina. Þau byggja vitneskju sína á viðtali sínu við dýravelferðareftirlitsmann Ísteka og útgefnu efni fyrirtækisins þar sem þau segja að fram komi að hryssurnar lifi við frelsi og lítið áreiti frá manninum utan blóðtöku. York segist hafa áratuga langa reynslu innan um hross og fullyrðir að hryssur í blóðtökubásum sýni hegðun særðra dýra. Sabrina bendir á hugtakið um lært hjálparleysi, sem lýsir sér m.a. í uppgjöf sem afleiðingu af því að geta ekki bjargað sér úr ákveðnum aðstæðum. Í umsögn sinni við tillögu að reglugerð um blóðtöku úr fylfullum hryssum kalla samtökin eftir því að krafa verði gerð um skylduþjálfun hryssnanna. Sabrina segir að í því geti falist að hryssurnar væru bandvanar og þjálfaðar til að vera í básnum meðan á blóðtöku stendur. Þá gera samtökin athugasemd við blóðmagnið og mælingar á áhrifum blóðtöku, sem þau segja þurfa að vera víðtækari. En burtséð frá hvernig staðið er að starfsemi blóðtöku hér á landi telur York daga blóðbúskapar talda. Til séu aðrir valkostir til að stilla gangmál og örva frjósemi í búfénaði. „Við höfum fengið upplýsingar frá vísindadeild þýsku ríkisstjórnarinnar að til séu 36 tilbúin staðgöngulyf og þar af eru átta fyrir svín. Það er því engin ástæða til að nota PMSG. Ég held að út frá hagsmunum Íslands sem ferðamannalands þá sé framleiðsla PMSG í mótsögn við þróun ferðaþjónustu. Þetta er starfsemi sem skaðar ímynd Íslands í nafni framleiðslu sem ég held að muni hætta af sjálfu sér á næstu fimm árum,“ segir hann. „Við erum ekki óvinirnir. Við erum síðasta tækifæri bændanna til að breyta horfum framtíðarinnar til hins betra fjárhagslega því nú eru þeir á tilgangslausri vegferð sem mun verða stöðvuð. Þetta er bara spurning um tíma, það er engin framtíð í PMSG.“ /ghp Fulltrúar þýsk-svissneskra dýraverndarsamtakanna TBS/AWD á ferð um landið: Telja daga blóðbúskapar talda York Ditfurth og Sabrina Gurtner.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Bændablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Bændablaðið
https://timarit.is/publication/906

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.