Tímarit lögfræðinga - 01.04.2017, Blaðsíða 49

47
að setja fyrirfram almenn viðmið þar að lútandi jafn atvikabundin
og einstök mál eru.
Hvað sem öðru líður má fullyrða að framangreindur dómur hafi
sett nýja mælistiku fyrir kröfuna um að samningar séu fullreyndir
áður en til eignarnáms kemur og áréttað mikilvægi þessa þáttar. Hefur
reynt á þennan áskilnað í allmörgum dómsmálum síðan en ekki verður
af þeim dómum ráðið hvort Hæstiréttur hafi gert jafn ríkar kröfur til
sönnunarbyrði eignarnema fyrir því að samningar séu fullreyndir og
í framangreindu máli. Vísast um þetta til dóms Hæstaréttar frá 6. mars
2003 í máli nr. 444/2002 (Smiðjuvegur), dóms Hæstaréttar frá 18. maí 2006
í máli nr. 511/2005 (Gullver) og dóms Hæstaréttar frá 15. nóvember 2012 í
máli nr. 60/2012 (Hverfisgata). Þó skal tekið fram að í dómi Hæstaréttar frá
6. desember 2012 í máli nr. 329/2012 (Útlaginn) var talið að misbrestur
á því að samningar hefðu verið fullreyndir væri meðal þeirra ágalla
sem leiddu til ógildingar eignarnámsákvörðunar.
Í fyrrnefndum dómi Hæstaréttar frá 15. júní 2017 í máli nr. 193/2017
(Kröflulína 4 og 5) reyndi á kröfu 1. mgr. 23. gr. raforkulaga um að leita
bæri samkomulags við landeiganda vegna lagningar háspennulínu. 79
Í forsendum héraðsdóms, sem Hæstiréttur staðfesti, var farið ítarlega
yfir samskipti aðila í aðdraganda eignarnámsákvörðunar. Þar birtist
meðal annars sú afstaða réttarins að ráða mætti:
„[...]að stefnendur hafi ekki fellt sig við að samningaviðræður við stefnda
Landsnet hf. lytu einvörðungu endurgjaldi fyrir afnot af landi og kvaðir
sem því fylgdu. Leituðust þau þess í stað við að fá stefnda til að falla frá
áformum sínum um lagningu umdeildra háspennulína. Fallast verður á
það með stefndu að þegar hér var komið sögu hafi þau atriði hins vegar
ekki getað verið grundvöllur viðræðna milli aðila. Ákvarðanir sem lutu að
öðru línustæði eða annars konar línum höfðu þá fyrir löngu verið teknar
og stefnendur átt kost á að koma að andmælum og athugasemdum á fyrri
stigum.“[áherslubr. höfunda]
Samkvæmt þessu túlkar dómurinn ákvæðið með þrengjandi hætti
þannig að samningaviðræður þurftu eingöngu að lúta að endurgjaldi
fyrir landið, þrátt fyrir að lagaákvæðið sjálft bendi til þess að samnings-
79 Í málinu báru eignarnámsþolar því jafnframt við sem sjálfstæðum ógildingarannmarka
að skort hefði á samráð við þau við undirbúning framkvæmdarinnar. Í forsendum dómsins
var vísað til viðeigandi ákvæða skipulagslaga og laga um mat á umhverfisáhrifum sem
hefði verið fylgt í hvívetna, þar með talið fyrirmælum um rétt almennings til að koma að
athugasemdum.