Tímarit lögfræðinga - 01.04.2017, Blaðsíða 89

87
sú sjöunda varðar breytingar á öðrum lögum.42 Lögin hafa að geyma
tvö nýmæli, eins og fram kom í inngangskafla, en aðrar breytingar
lúta að lögsögu- og fyrningarreglum. Nýmælin felast annars vegar í
ákvæði um ofbeldi í nánum samböndum og hins vegar í ákvæði um
nauðungar hjónaband.
Í þessari grein er ekki sérstaklega fjallað um ákvæði um nauðungar-
hjónaband að öðru leyti en því að minna á að höfundur skýrslu
Mannréttindastofnunar Háskóla Íslands mat það svo að íslensk lög
væru ekki í samræmi við ákvæði 37. gr. Istanbúl-samningsins um
nauðungarhjónaband. Refsiréttarnefnd komst að sömu niðurstöðu.
Þar af leiðandi var nýrri málsgrein (2. mgr.) um nauðungarhjónaband
eða þvingaða hjúskaparstofnun bætt við hið almenna nauðungarákvæði
225. gr. hegningarlaganna, sbr. 5. gr. laga nr. 23/2016.43
Af athugasemdum í greinargerð er ljóst að rétt þótti og eðlilegt
að innleiða sjálfstætt ákvæði um heimilisofbeldi í íslensk refsilög.
Aðild Íslands að Istanbúl-samningnum, sem hefði það yfirlýsta
mark mið að vinna gegn ofbeldi gegn konum og heimilisofbeldi, gæfi fullt
tilefni til þess, enda styddi slíkt ákvæði með beinum hætti við efni og
tilgang samningsins.44 Þetta kom jafnframt skýrt fram í ræðu Ólafar
Nordal innanríkisráðherra á Alþingi 19. janúar 2016, sem vitnað er
til í inngangskafla, er hún mælti fyrir frumvarpinu. Hún sagði m.a.:
Fullgilding Istanbúl-samningsins kallar ekki á að sérstakt refsiákvæði, um
ofbeldi í nánum samböndum, verði fest í almenn hegningarlög. Slíkt er þó
mjög í anda samningsins og til þess fallið að ná fram þeim markmiðum sem
þar er lýst, enda alþekkt að þolendur ofbeldis í nánum samböndum eru fyrst
og fremst konur og börn. Er það jafnframt í samræmi við réttarþróun á öðrum
Norðurlöndum og hefur sérstaklega verið litið til Noregs í því sambandi.
42 Í 1. mgr. 7. gr. er mælt fyrir um smávægilegar en þýðingarmiklar breytingar á lögum um
ráðgjöf og fræðslu varðandi kynlíf og barneignir og um fóstureyðingar og ófrjósemisaðgerðir,
nr. 25/1975. Tvær nýjar málsgreinar bætast við 31. gr. laganna, í þeim tilgangi að mæta
annars vegar ákvæðum 58. gr. Istanbúl-samningsins (upphaf fyrningarfrests þegar brot
beinist gegn barni yngra en 18 ára) og hins vegar 44. gr. samningsins (lögsaga). Með 2. mgr.
7. gr. er brotum gegn 218. gr. b bætt við upptalningu í h-lið 1. mgr. 23. gr. sakamálalaganna,
nr. 88/2008, á þeim ofbeldisbrotum sem undanskilin eru ákæruvaldi héraðssaksóknara.
43 Ákvæðið hljóðar svo: Ef maður neyðir annan mann til að ganga í hjúskap, þá varðar það
fangelsi allt að 4 árum. Sömu refsingu varðar að neyða annan mann til að gangast undir sambærilega
vígslu þó að hún hafi ekki gildi að lögum. Nánar er fjallað um efni 37. gr. Istanbúl-samningsins
í kafla 4.2.6.10 (Nauðungarhjónaband) í skýrslu Mannréttindastofnunar Háskóla Íslands, bls.
59–60. Eins geymir greinargerð, með frumvarpi því er varð að lögum nr. 23/2016, nánari
skýringar við ákvæðið, sbr. þskj. 547, 401. mál, 145. löggjafarþing (2015–2016).
44 Sjá nánar 3. kafla (Sérstakt ákvæði um ofbeldi í nánum samböndum).