Læknablaðið - 01.10.2022, Blaðsíða 12

440 L ÆKNABL AÐIÐ 2022/108
R A N N S Ó K N
hafa verið gerðar á ungum einstaklingum með brátt hjartadrep
sem sýna að nýgengi hefur ekki lækkað meðal yngri einstak-
linga,6-9 en þar eru ungir einstaklingar skilgreindir sem 50 eða 55
ára og yngri og mjög ungir einstaklingar skilgreindir sem 35 eða
40 ára og yngri.6-10 Tvær rannsóknir hafa verið gerðar hér á landi á
faraldsfræði bráðs hjartadreps hjá 40 ára og yngri á árunum 1980-
1984 og milli 2005-2009. Þar mátti sjá að nýgengi stóð í stað frá fyrri
til seinni rannsóknar en aldursstaðlað nýgengi lækkaði.11,12
Algengi hefðbundinna áhættuþátta kransæðasjúkdóms er mis-
jafnt milli aldurshópa með brátt hjartadrep. Þeir yngri eru líklegri
til að reykja og hafa ættarsögu um kransæðasjúkdóm.8,10-13 Yngri
einstaklingar eru einnig líklegri til að nota vímuefni á borð við
kannabis og örvandi efni eins og kókaín og amfetamín sem geta
haft bein áhrif á æðakerfið.8
Þrátt fyrir að hópi mjög ungra einstaklinga með brátt hjarta-
drep hafi verið nokkuð lýst hér á landi, hefur sjónum hingað
til ekki verið beint að hópi ungra einstaklinga og eru nýgengi,
áhættuþættir og horfur þessa hóps ekki þekkt. Markmið rann-
sóknarinnar voru að kanna nýgengi, áhættuþætti og horfur ungra
einstaklinga á Íslandi með hjartadrep.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin var afturskyggn gagnarannsókn þar sem notuð voru
gögn sem skráð voru í rauntíma. Hún náði til allra þeirra sem
greindust með brátt hjartadrep, STEMI eða NSTEMI, á Íslandi á
tímabilinu 1. janúar 2014 – 31. desember 2020. Notaðar voru al-
þjóðlegar klínískar leiðbeiningar við skilgreiningu á bráðu hjarta-
drepi, en þar segir að brátt hjartadrep verði þegar bráð blóðþurrð
í hjarta veldur dauða hjartavöðvafrumna, sem leiðir til hækk-
unar á trópónín (cTn) I og T.14 Gögn fengust úr sænska SCAAR-
SWEDEHEART-gagnagrunninum sem geymir upplýsingar um þá
sem hafa fengið brátt hjartadrep. Hann er tengdur gagnagrunni
hjartaþræðingadeildar Landspítala og má því finna alla þá sjúk-
linga sem hafa farið í hjartaþræðingu á Landspítala. Upplýsingar
grunnsins eru skráðar í rauntíma. Reglulegt handahófskennt
gæðaeftirlit sýnir að gögn í SCAAR-SWEDEHEART samsvarar
gögnum í sjúkraskrám í 96% tilvika. Upphaf tímabilsins var mið-
að við árið 2014 til að tryggja samræmi í greiningu, því 2013 var
tekin upp ný og næmari mæliaðferð á trópónín T (hs-TnT) og er
því sambærileg blóðrannsókn notuð á öllu tímabilinu 2014-2020.
Ungir einstaklingar voru skilgreindir sem konur 55 ára og
yngri og karlar 50 ára og yngri, því konur fá yfirleitt hjarta- og
æðasjúkdóma seinna en karlar.16 Til samanburðar voru eldri sjúk-
lingar, konur eldri en 55 ára og karlar eldri en 50 ára.
Mannfjöldaupplýsingar fengust frá Hagstofu Íslands. Upp-
lýsingar um áhættuþætti, niðurstöðu kransæðamyndatöku og
meðferð fengust úr SWEDEHEART. Upplýsingar um dánardag
og dánarorsök voru fengnar frá Dánarmeinaskrá landlæknis. Þar
sem upplýsingar um dauðsföll fyrir komu á sjúkrahús lágu ekki
fyrir í þeim gögnum sem notuð voru, voru þeir einstaklingar ekki
teknir með í þessa rannsókn.
Áhættuþættirnir sem voru skoðaðir í gagnagrunninum voru
reykingar, blóðfituröskun, sykursýki, háþrýstingur og líkams-
þyngdarstuðull. Flett var upp í sjúkraskrám þeirra sjúklinga sem
ekki voru með skýra skráningu á sjúkdómsgreiningu í gagna-
grunninum og í nokkrum tilvikum þar sem augljósar innslátt-
arvillur fundust.
Reykingar voru flokkaðar í: „reykir“, „áður reykt >1 mánuð“
og „aldrei reykt“. Skráningarnar um hvort einstaklingar væru
á blóðfitulækkandi lyfjum eða með meðhöndlaðan háþrýsting
voru notaðar til nálgunar við raunverulega stöðu áhættuþáttanna
blóðfituröskun og háþrýstingur. Líkamsþyngdarstuðull (LÞS) var
fenginn út frá hæð og þyngd einstaklinga. Út frá því var hægt að
flokka einstaklinga eftir því hvort þeir voru of léttir (<18,5 kg/m2),
í kjörþyngd (18,5 kg/m2 til <25 kg/m2), í yfirþyngd (25,0 kg/m2 til
<30 kg/m2), eða með offitu (≥30 kg/m2). Einnig voru upplýsingar
um hvort einstaklingur hefði sögu um kransæðasjúkdóm (hjarta-
drep, kransæðavíkkun, kransæðahjáveituaðgerð) sóttar í gagna-
grunninn.
Lýsandi tölfræði var notuð til að lýsa rannsóknarþýðinu, með-
altölum, staðalfrávikum og hlutföllum og voru kí-kvaðrat-próf og
einþátta fervikagreining (ANOVA) notuð til að bera saman yngri
og eldri hóp. T-próf var notað til að kanna tölfræðilega marktækni
á hlutfalli áhættuþátta milli aldurshópa. Línuleg aðhvarfsgreining
var notuð til að kanna tölfræðilega marktækni á breytingu á ný-
gengi og hlutföllum yfir tímabil. Kaplan-Meier-lifunarkúrfur og
log-rank-próf var notað til þess að bera saman lifun og tíðni endur-
tekinna áfalla milli aldurshópa. Eftirfylgnitími var eitt ár. Miðað
var við p<0,05 fyrir tölfræðilega marktækni. Notað var Microsoft®
Excel (version 16.41) og Rstudio (version 1.4.1103) við tölfræðiúr-
vinnslu.
Við upphaf gagnasöfnunar lágu fyrir leyfi frá vísindasiðanefnd
(19-183-V2), Embætti landlæknis um aðgang að gögnum úr dánar-
meinaskrá (2104018/5.6.1) og hafði framkvæmdastjóri lækninga á
Landspítala heimilað aðgang að sjúkraskrám sjúklinga.
Niðurstöður
Tafla I sýnir dreifingu áhættuþátta, sjúkdómsgreininga og annarra
þátta sem skilgreina þýðið. Sjúklingar voru alls 2852 talsins, þarf
af voru 344 (12%) í yngri hópnum og 2508 (88%) í eldri hópnum.
Hlutfall STEMI var hærra meðal yngri sjúklinga (52% á móti 35%,
p<0,001).
Á tímabilinu 2014-2020 var ekki sýnt fram á breytingu á ný-
gengi bráðs hjartadreps, hvorki á meðal yngri einstaklinga né í
samanburðarhópnum (mynd 1). Ekki var sýnt fram á breytingu á
nýgengi bráðs hjartadreps yfir tímabilið meðal karla og kvenna í
yngri aldurshópnum (mynd 2).
Reykingar voru algengari í yngri aldurshópnum (50% á móti
26%, p<0,001) (mynd 3A) á meðan fleiri í eldri samanburðarhópn-
um voru með fyrri sögu um reykingar (áður reykt >1 mán.) (47% á
móti 25%, p<0,001). Hlutfallslega fleiri í eldri aldurshópnum voru
á blóðfitulækkandi lyfjum (47% á móti 18%, p<0,001) og með með-
höndlaðan háþrýsting (64% á móti 35%, p<0,001). Eldri einstakling-
um með sykursýki fjölgaði yfir tímabilið en ekki var sýnt fram á
mun milli yngri og eldri aldurshóps (17% á móti 20%, p=0,2) (mynd
3B). Hlutfall einstaklinga með líkamsþyngdarstuðul yfir 25,0 kg/
m2 var svipað í yngri og eldri aldurshópnum (83% á móti 80%), en
offita var marktækt algengari í yngri aldurshópnum (47% á móti
36%, p<0,05)) (tafla I).
Í töflu II sést hvernig áhættuþættir skiptast á milli kynjanna í