Arkitektúr og skipulag - 01.04.1988, Blaðsíða 15

BYGGINGARLIST
ISLENDINGA
Sjónvarpsmyndin um verk Guöjóns Samúels-
sonar vakti óneitanlega til umhugsunar. Ein
spurning er þó áleitnust, þ.e. hver er staöa
óyggingarlistar á íslandi í dag. Þaö er brýnna
en mörgum er Ijóst aö svara þeirri spurningu.
Hugsum okkur að viö komum hér sem feröa-
langar þeirra erinda að kynna okkur byggingar-
Hst lands og þjóöar. Vinnubrögð við slíka
könnun eru yfirleitt nokkuö svipuö og ekki ýkja
flókin. [ fyrstu leitum viö heimilda sem tengja
sögu þjóöarinnar viö verklegar framkvæmdir
hennar og þá helst byggingar. Þessar heimildir
skýra yfirleitt um leið tengsl þessa þáttar viö
alþjóðlega þróun í sömu efnum, þe. höfuö-
strauma menningar.
N*sta skref er skoðun bygginga vítt og breitt.
Fyrst er leitaö aö forsögulegum tíma, fornöld,
rniööldum, endurreisn og nýtímanum, allt meö
sínum fjölbreyttu undirköflum, þ.e. þeim
gríska, rómanska, gotneska o.s.frv. Síðan til
siöbótar, upplýsingarstefnu, vélaaldar aö stóra
stökkinu frá fornum heföum til nytjastefnu
sem menn kölluöu því óhönduglega nafni nú-
tími, eins og eilífðin væri gengin í garö. Um
stund vorum við svo stödd á eftir-nútíma-
skeiði og nú viröist eftir-eftir-nútíma-skeið
vera gengið í garö og helst standa í mönnum
aö finna þessu skeiði nafn. Skyldu menn hafa
glatað kímninni og háöinu á leiðinni þá væri
verr. Þaö má minna á aö sumar nafngifta lista-
sögunnar eru tilkomnar sem níö eöa háö, t.d.
„hinar myrku aldir“, „gotneskur“og „impress-
ionismi". Þaö hlýtur aö vera kominn tími til aö
gera smágrín aö sjálfum sér í sögunni. Fyrir-
gefiö þennan útúrdúr, en þriöja skrefiö I skoö-
un okkar á íslenskri byggingarlist væri síöan
skoðun einstakra flokka bygginga, eins og op-
inberra bygginga, þ.e. kirkna, leikhúsa, stjórn-
setra, banka, bygginga valdhafa, stórra fyrir-
tækja, skipulag hverfa, garöa, minnismerki
o.s.frv. Fjórði þátturinn er svo rannsókn þeirra
atriöa sem gera byggingarlist okkar íslenska,
þ.e. tengjast landslagi, hugmyndafræöi, lofts-
lagi, hráefnum, efnahag o.fl., o.fl.
Þversniö allra þessara þátta í skoðun okkar
segði okkur mjög mikið um menningarleg ein-
kenni þjóöarinnar, hlut hennar í heimsmenn-
ingunni, viögang hennar og stööu í dag, þ.e.
svaraði þeirri spurningu hver staöa byggingar-
listar er í dag.
Þaö fyrsta sem viö tökum eftir er aö þær heim-
ildir sem við fyrirfinnum eru all-sundurlausar.
Heimildirnar hafa oröiö til af einstaklings-
bundnum áhuga þrjóskra manna á því aö
draga saman þekkingu um þennan þátt ís-
lenskrar menningar. Hinn afgerandi hvata, þ.e.
almenna viöurkenningu á þörf slíkrar heimilda-
geröar, hefur skort. Er þörf á heimildagerð um
íslenska byggingarlist? Já, tvímælalaust. Hvers
vegna? Vegna þess aö byggingarlist er rækari
vitnisburður um menningu þjóöar en nokkuð
annað. Þau verk sem hendur skapa eru trú-
verðugra vitni um menningarsögu þjóöar en
saga hugmyndanna, þ.e. trúar, stjórnmála og
skáldskapar. Handaverk manna eru ólygnari en
allar yfirlýsingar þeirra og samþykktir í ræöu
eða á þrykki. Hvernig verður almenn viöur-
kenning á þörf heimildageröar um íslenska
byggingarlist til? Þaö er ekki nema meö þeim
eina hætti aö samfélagið leggi fé til rannsókna í
þeim tilgangi að skapa möguleika manna til
náms, þ.e. meö öörum orðum aö leggja fé til
skóla.
Viö þurfum skóla í byggingarlist á íslandi, eða
öllu heldur við þurfum þekkingarleit, rann-
15