AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.09.2003, Qupperneq 20

'c
æ
TO
c
CO
c
o
w
JÖ
O
D
JÖ
O
Ríkið og fagstéttirnar hafa brugð-
ist skyldum sínum gagnvart
öldruðum.
1. Fjöldi tiltölulega frísks eldra
fólks eykst í Evrópu og á sama
tíma hefur hlutfall þeirra sem eru
60 ára og eldri og eru í fullri vinnu
lækkað mjög mikið, en þó minnst
á íslandi. Þetta ástand hefur
skapað félagslegt og pólitískt
vandamál þar sem margir aldraðir
þurfa á meðulum að halda við
leiða og þunglyndi. Ríkið og fag-
stéttirnar líta að verulegu leyti
framhjá þessu vandamáli. (Nor-
ræn rannsókn árið 2000).
2. Ellilífeyrir á íslandi eykst ekki í
samræmi við launaþróun launa-
manna. Sama þróun er víða í Evr-
ópu. Skattar á lág laun og ellilífeyri
aukast. Fjöldi lífeyrisþega hefur
Verður Evrópa að-
setur fátækra
gamalmenna?
aukist en þeir taka ekki þátt í
framleiðslu eða atvinnulífinu. Þeir
verða hlutlausir borgarar. Af þess-
um sökum hafa færri og færri
aldraðir ákvörðunarvald í „brúnni“,
t.d. í ríkisstjórninni, sem þingmenn
eða nálægt þeim sem ákveða lög
og skatta. Þeír sem ákvarða þessi
mál eru yngri og taka ekki tillit til
aðstæðna aldraðra.
3. Það eru þónokkrar konur í
stjórn Félags eldri borgara og
þeim fjölgar stöðugt. Skrifstofu-
stjórinn hjá okkur er kona. En
konurnar eru of fáar. Að hluta er
þetta vegna þess að frá 1960-
1970 þegar konur streymdu út á
vinnumarkaðinn höfðu konur ekki
náð að mennta sig jafnmikið og
karlmenn. Ég er þeirrar skoðunar
að þetta muni breytast og að
heimilisstörfum verði skipt jafnar
ef þetta á að fara vel.
4. Okkar kröfur eru eftirfarandi:
Að grunnlífeyrir hækki í samræmi
við launaþróun og að allir fái
grunnlífeyri burtséð frá tekjum.
Sama gildir um viðbótarlífeyri og
lægri skatta, sérstaklega á eigin
íbúðarhúsnæði. í dag fær mikill
hluti lífeyrisþega lífeyri sem ekki
nær „minimal existens index“
(íslensk statistik). Dómsmál þessu
viðvíkjandi hefur verið rekið frá
1.11 .“02. Við á íslandi erum þeirr-
ar skoðunar að lífeyri sem er til
kominn vegna fjármagnsávöxtun-
ar eigi að skattleggja eins og fjár-
magnstekjur, þ.e. 10%, en ekki
eins og venjulegar tekjur, 38,74%.
Tveir prófessorar við lagadeild
Háskóla íslands sem stunda
kennslu á þessu sviði taka undir
þessa túlkun. Fjármálaráðuneytið
er sammála okkur um að skera
þurfi úr þessu máli með dómi.
Forsætisráðherra setti nefnd á
laggirnar, skipaða af ríkisstjórninni
og eldri borgurum. Niðurstaðan
var að fjölga þyrfti hjúkrunarpláss-
um og síðan fékkst smávægileg
hækkun á ellilaun.
5. Afstaða samfélagsins til aldr-
aðra? Áður fyrr tóku aldraðir meiri
þátt í þjóðfélaginu. Við tókum þátt
í að koma menningu og jafvel
vinnuaðferðum til skila til unga
fólksins. Aldraðir bjuggu með
ungu fólki t.d. úti á landi. Hér hafa
átt sér stað miklar breytingar. Há-
tækniþróun, breyttar aðstæður
fjölskyldna, þéttbýlisþróun, úti-
vinna beggja foreldra þar sem
enginn er heima að degi til hefur
leitt til eftirfarandi þróunar.' Heimil-
isaðstæður hafa breyst þannig að
aldraðir geta ekki lengur búið hjá
börnum sínum. Maður hefur það
á tilfinningunni að aldraðir séu
orðnir utanveltu í þjóðfélaginu og
að það sé ekki lengur þörf fyrir
þá.
6. Langtíma faraldsfræðilegar
rannsóknir á líkamsheilsu
aldraðra á íslandi (Hjartavernd, Ó.
Ólafsson o.fl.) hafa sýnt fram á að
70 ára fólk í dag býr við mun betri
heilsu en sjötugt fólk fyrir 20-30
árum. M.a. er hér um að ræða
heilbrigðari lungu (minni reyking-
ar), færri hjartasjúkdóma, lægra
kolesterol og blóðþrýsting og
betra almennt ástand. Þessum
rannsóknum ber saman við
sænskar rannsóknir (prof.
Svanborg, Gautaborg og rann-
18