Ský - 01.09.2005, Blaðsíða 26

_ Bókmenntir-------------------------
vandi komur sínar í „rottuholuna," afvikna kompu þar sem
starfsmenn gátu laumast inn, nánast týnst, og fengið sér reyk og
jafnvel sjúss. Frede var mikið fyrir sjússinn. Nei, Paul Raimund var
miklu líklegri þjófur en þessi rykföllnu starfssystkin hans. Hann
var sífellt að slúðra, var spjátrungur, bjó ríkmannlega og ók um á
flottum bíl. Til að bæta gráu ofan á svart bjó hann með einum af
aðstoðarmönnunum á bókasafninu, Finni. Finnur ók um á Jagúar
og þeir fóru oft saman til útlanda. Eitthvað kostaði að halda uppi
þessum lífsstíl. Málið gekk svo langt að Paul Raimund og deild
hans voru rannsökuð sérstaklega. En niðurstaðan var sú að hann
væri saklaus, mörgum til sárra vonbrigða.
Næstu fimmtán árin gerðist ekkert í rannsókninni. Árið 1993
kom í Ijós að nokkur handrit frá 16. öld voru horfin. Nú hafði
tækninni fleygt fram og bókasafnsstjórinn lét koma fyrir falinni
myndavél ogþjófurinnféll ígildruna. í Ijós kom að þetta var hvorki
Pólverji né Þjóðverji heldur danskur lögfræðinemi sem vann við
ræstingar á safninu. Hann hafði meira að segja verið svo snjall að
fjarlægja spjöldin um verkin sem hann stal úr skrá safnsins. Hann
vissi hins vegar ekki að spjaldakerfið var tvöfalt og upp komst
um kauða. Hann hafði stolið bréfum frá Hans Scherfig og Karenu
Blixen. En hann var allt of ungur til þess að hafa stolið bókunum á
sjöunda og áttunda áratugnum.
Bókunum komið í verð
Margaret Ford hjá Christie's gaf lögfræðideildinni skýrslu.
Viðskiptavinurinn sem hafði sent fyrirtækinu Propalladiu var ekki
að senda sinn fyrsta pakka. Hún vissi ekki mikið um hann nema
að þetta var ung kona frá Suður-Þýskalandi, Silke Albrecht. Hún
bara sendi bækur, prúttaði aldrei um verð og fékk sína greiðslu.
Tugmilljónir króna. Þegar sérfræðingar frá Konunglega danska
bókasafninu komu til London sáu þeir að allar 32 bækurnar sem
Silke hafði selt voru á listanum yfir horfnar bækur af bókasafninu.
Danirnir hugsuðu með sér: „Það voru þá Þjóðverjar sem stálu
bókunum eftir allt!"
Árið 2003 hafði enn bæst við tæknina. Nú gátu menn leitað
að nöfnum á Netinu. En það voru allt of margar Silke Albrecht í
Þýskalandi til þess að þeir gætu sagt hver væri sú rétta. Þá fékk
einn hugmynd. Hvað ef Silke hefði enn tengsl við Danmörku?
Kannski fannst hún á dönskum vefsíðum. Og viti menn! Einhver
Silke Albrecht hafði hlaupið maraþon á Helsingjaeyri. Kannski
var lausnin nær en þeim hafði dottið í hug. Þjófurinn hafði
væntanlega komið á safnið og það stóð heima. Silke Albrecht
hafði fengið bækur lánaðar og var skráð með danskt heimilisfang.
Hringurinn þrengdist. Þegar heimilisfanginu var slegið upp fannst
á sama stað karlmaður með kunnuglegt nafn, Thomas Moller-
Kristensen. Gat verið að hann tengdist gömlu fyllibyttunni úr
Austurlandadeildinni, Frede? Það þurfti ekki nema eitt samtal til
þess að ganga úr skugga um það. Frede hafði dáið níu mánuðum
áður, en hann átti tvö börn, dóttur og soninn Thomas.
Húsleit
Árla morguns 5. nóvember 2003 réðst lögreglan inn í þrjú hús,
tvö í Danmörku og eitt í Þýskalandi. Heima hjá Silke Albrecht og
Thomas Moller-Kristensen, Evu, tengdamóður hennar og móður
Silke í Þýskalandi. Landsbókavörðurinn danski, Erland Koldin
Nielsen, beið þess sem verða vildi á skrifstofu sinni á safninu í
Kaupmannahöfn í nýju húsi, Svarta demantinum. Biðin var erfið.
Hvað ef þettaværi allttóm vitleysa? Húsleitin hafði byrjað klukkan
sex, en nú var klukkan orðin tíu og enginn hringdi. Loksins klukkan
ellefu hringdi síminn. Það vardanskur lögregluþjónn sem hringdi
frá Þýskalandi. Leitin hafði gengið vel. Þeirfundu fjórar bækur hjá
móðurinni, líklega allar frá Konunglega bókasafninu. „Loksins,
loksins", hugsaði Erland, en reyndi að leyna æsingnum og spurði:
„Hverniggekk leitin hér heima?" „Hvort stendurðu eðasiturðu?",
spurði lögregluþjónninn. Erling hafði ekki haft eirð í sér til þess
að setjast allan morguninn. „Þá skaltu setjast niður núna," sagði
lögregluþjónninn.
Hjá Silke Albrecht og Thomasi manni hennar fundust fimm
bækur frá Konunglega bókasafninu. En hjá tengdamóður hennar,
ekkju Frede úr Austurlandadeildinni, hafði rannsóknin alls ekki
gengið eins og lögreglan reiknaði með. Kjallarinn hjá þessari
friðsamlegu eldri konu var fullur af bókum. Hundruð bóka
úr Konunglega bókasafninu fylltu kassa og hillur. í stofunni,
forstofunni, svefnherberginu, vinnuherberginu, hvert sem litið
var, var fullt af bókum. Þegar búið var að telja allt saman höfðu
fundist 1.500 bækur frá Konunglega bókasafninu á heimili
ekkjunnar. f skrifborðsskúffu fannst úrklippusafn um bókaþjófinn
bíræfna sem enginn vissi hver var.
Dómurinn
Þegar Eva Moller-Kristensen og börn hennar voru ákærð var búið
að selja 32 bækur í London og nærri 50 í New York. Flestar þeirra
höfðu verið seldar meðan Frede var á lífi. Verðmæti einstakra
bóka var upp í 10 milljónir íslenskra króna. Hjónin höfðu hjálpað
börnunum að kaupa hús og endurnýjað ýmislegt heima. En Eva
sagðist ekki hafa séð neitt einkennilegt við þetta. Heldur ekki við
það að stimplar hefðu verið fjarlægðir úr mörgum bókum. Hún
sagði að Frede hefði keypt bækur hjá fornbókasölum og auðvitað
hefði hann haft vit á að velja verðmætar bækur. Hann hafði alltaf
talað um þetta sem eftirlaunasjóðinn sinn.
í Ijós kom að Frede hafði haldið áfram að stela eftir 1978, en
stal eftir það eingöngu úr eigin deild. Hann hafði stolið bókum og
handritum sem hann fór með sjálfur á sýningar hér og þar. Þó að
hann væri fyllibytta datt engum í hug að hann væri óheiðarlegur.
Félagar hans á bókasafninu mátu það svo að hann hefði stolið
bókum fyrir einn og hálfan milljarð íslenskra króna. Ekkjan Eva
var dæmd í þriggja og hálfs árs fangelsi. Thomas sonur hennar
fékk tvö ár og Silke Albrecht eitt og hálft. Hús bæði ekkjunnar
og sonarins voru gerð upptæk. En Frede Moller-Kristensen slapp
sjálfur yfir móðuna miklu og hélt að hann hefði framið hinn
fullkomna glæp.
Tvær ungar konur, Lea Korsgaard og Stéphanie Surrugue hafa
skrifað stórskemmtilega bók um málið, Det store bogtyvery. Eifll
ský 26