Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2022, Blaðsíða 18
BókmEnnTIR Í BlÁRRI móðu
17
skipar því að barnið skuli borið út, sé það drengur, og svo fer; kornabarnið
er borið út og skilið eftir undir tré í skógi. karl nokkur og kerling, Gunni og
Hildur, finna drenginn og fóstra hann upp og gefur karlinn honum nafnið
Áli flekkur.17
Þegar Áli flekkur er átta vetra gamall sækir hann veislu í höllinni, og í
veislunni bera foreldrar hans, kóngur og drottning, kennsl á hann og taka
hann til sín aftur. Það merkilega er að flekkurinn leiðir ekki með beinum
hætti til þess að móðir Ála ber kennsl á hann, svo að ef til vill ber að líta
á flekkinn sem blint minni eða sagnaminni án hlutverks.18 Áli, sem hefur
hingað til alist upp í koti, á hins vegar í erfiðleikum með að fóta sig í hinu
nýja yfirstéttarsamfélagi, og virðist ekki kunna að tjá sig, eða ávarpa fólk,
með viðeigandi hætti. kvöld eitt, þegar hann er einn úti, verður á vegi hans
ambáttin Blátönn sem grenjar að honum og segir hann aldrei hafa kvatt sig
með góðum orðum. Hún leggur á hann að hann skuli fara á skóg og hvergi
létta fyrr en hann komi til systur hennar, nóttar, og skuli hann verða bóndi
hennar. Í kjölfarið hefst hin dapra lífssaga Ála sem einkennist af endur-
teknum álagasendingum og í raun, endurteknum veikindum, líkamlegum
og andlegum. Sem lesendur erum við vanari því að æskuraunir karlhetjanna
endi með því að þeir finna sér samboðinn maka, fagra og dyggðum prýdda
ungfrú. Við getum því varla annað en kennt í brjósti um þessa ógæfusömu
söguhetju sem er ætlað að kvænast nótt – bindast nóttinni, eins og lesa má
í gegnum táknmál sögunnar.
Að því leytinu til sverja formúlubókmenntir miðalda sig í ætt við ævin-
týri úr munnlegri geymd að atburðir gerast þrisvar, en þrítalan stendur þó
að jafnaði fyrir margar tilraunir. Það vekur því athygli að Áli verður ekki
einungis þrisvar fyrir álögum, heldur fjórum sinnum.19 Álögin eru þessi:
17 Ála flekks saga í Åke lagerholm, Drei lygisǫgur, bls. 84–120. karl og kerling höfðu
margoft reynt að nefna Ála en ekkert nafn festist við hann þar til karlinn finnur upp á
því að kalla hann Ála flekk. Hugmyndin gæti verið komin frá Helgakviðu Hjörvarðs-
sonar, þar sem nafn festist ekki við Helga fyrr en hann var orðinn roskinn (sama
rit, bls. 86). nafngiftin gæti þó bent til mikilvægi flekksins, og þar með mikilvægi
nafnsins fyrir skilning okkar á söguhetjunni. Í ungri munnmælaútgáfu sögunnar, sbr.
hér að aftan, er það kerling sem kallar barnið Flekk eftir að hafa séð fæðingarblett-
inn og hvergi er getið um að það hafi verið erfiðleikum bundið að nefna drenginn.
18 Þar sem getið er um flekkinn við fæðingu Ála mætti ætla að hann væri eitt helsta
kennimerki hans og að móðir hans hafi tekið eftir því; faðir Ála var að heiman þegar
barnið fæddist. Þótt flekkurinn gegni ekki raunverulegu hlutverki kennimerkis
gegnir hann þó augljóslega því hlutverki að nafnið festist við Ála. Sjá umræðu um
þetta í Jonathan Y. H. Hui og fleiri, „Ála flekks saga. An Introduction, Text and
Translation“, bls. 10–11.
19 Álagasaga Ála flekks hefur verið sett í samhengi við keltneska frásagnarhefð, sbr. Åke