Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2022, Blaðsíða 80
„HÚN ER HÚSIð OG TRÉð SEM SlÚTIR YFIR ÞAð.“
79
sem arftaki hússins Howards End og tekur að sér að færa gildi frú Wilcox
áfram til næstu kynslóðar.
En hvert er hlutverk hennar sem erfingi Howards End í sögulok?
Hvít heimsvaldastefna, arðrán og nýtingarhyggja
Elsti sonurinn Charles Wilcox er sá sem á að erfa húsið eftir mömmu sína.
Frú Wilcox skrifar bréf með blýanti til eiginmanns síns á dánarbeðinu þar
sem segir að hún vilji að „Miss Schlegel (Margaret) fái Howards End.“ (100)
Bréfið er innsiglað en á því er engin undirskrift og því er þetta í raun aðeins
viljayfirlýsing hennar. Frú Wilcox velur þannig eftirmann sinn, verndara
eignarinnar og um leið mögulega næstu húsfreyju Howards End, því að
Margaret Schlegel verður seinni eiginkona Henrys. Wilcox-fjölskyldan rífur
miðann í sundur og fleygir honum sem marklausu plaggi í eldinn en þó ekki
án taugatitrings. Þau segja ekkert um þetta við Margaret en það hefur áhrif
á persónurnar að fara á slíkan hátt gegn vilja móðurinnar og er verknaðurinn
lýsandi fyrir ytri atburðarás sögunnar með ýmsum hætti því að hún snýst
um að ræna réttmæta erfingja eigna arfleifð sinni. Í verkinu er lögð áhersla
á völd hvítra evrópskra karla yfir samfélaginu og þátt þeirra í því að búa til
kapítalískt neyslusamfélag með áherslu á tæknivæðingu, vélvæðingu, arðrán,
kúgun minnihlutahópa og mótun stéttskipts þjóðfélags.
Ein leið til þess að skoða þessa kapítalísku nýtingarhyggju er að setja
hana í samhengi við hugmyndir Naomi klein í bókunum The Shock Doctrine.
The Rise of Disaster Capitalism41 og sérstaklega Þetta breytir öllu. Kapítalismi
gegn loftslaginu. Í síðarnefndu bókinni lýsir hún því hvernig menningin
okkar gengur á hóflausan hátt á takmarkaðar náttúruauðlindir jarðar eins
og enginn sé morgundagurinn. „Um nokkur hundruð skeið höfum við talið
okkur trú um að við gætum grafið upp nætursvartar leifar eftir annað líf upp
úr iðrum jarðar, brennt þær í gríðarmiklu magni og að loftkenndar agnirnar
og gasið sem slyppi út í andrúmsloftið hefði engin áhrif vegna þess að við
kæmum ekki auga á það.“42 Og jafnvel þótt þetta hefði einhver áhrif skipti
það ekki máli vegna snilligáfu okkar, við kæmum okkur út úr vandræðunum
41 Naomi klein, The Shock Doctrine. The Rise of Disaster Capitalism, New York: Met-
ropolitan Books, 2007. Í bókinni lýsir klein því hverning nýfrjálshyggjumenn beita
hamfarakapítalisma sem felst í því að einkavæða samfélög sem standa höllum fæti af
því að þau hafa orðið illa úti vegna náttúruhamfara eða stríða.
42 Naomi klein, Þetta breytir öllu. Kapítalismi gegn loftslaginu, þýðandi jóhannes ólafs-
son, Reykjavík: Salka, 2018, bls. 159–160. Bók klein, This Changes Everything. Capi-
talism vs. the Climate kom út hjá New York: Penguin Books, 2014.