Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2022, Blaðsíða 86

„HÚN ER HÚSIð OG TRÉð SEM SlÚTIR YFIR ÞAð.“
85
samþykkt í Berlín 1884-1885, á kongó-ráðstefnunni sem var liður í því að
Evrópa tæki lönd Afríku yfir og gerði þau að nýlendum sínum.52
Gúmmí var ein af þeim vörum sem Evrópa sótti til nýlendanna í Afríku.
Bradshaw segir að ein undirliggjandi ástæða fyrir grimmdarlegri skipting-
unni á heimsálfunni hafi verið stigmagnandi krafa og ásókn í gúmmí. Innan
fárra ára hafði gúmmí orðið hrár efniviður nútímavæðingarinnar, með vax-
andi útbreiðslu raftækja og bifreiðavæðingarinnar. Á milli 1880 og 1910 varð
gúmmí mikilvægasta og eftirsóknarverðasta nýja efnið í heiminum. Eftir-
sókn eftir því fór stigvaxandi á þeim tíma sem Forster var að skrifa Howards
End (1908–9) og leiddi til útþenslu líkri þeirri sem minnti á járnbrautaræðið
fyrir 1845. Það leið varla vika árið 1909 án þess að upplýsingar um nýja
gúmmíekru birtust í dagblöðunum í london.53
Sagt er frá því í sögunni að eignir Henrys hafi „næstum tvöfaldast“ (137)
eftir að konan hans lést og innan tveggja ára frá andlátinu hafi hann næstum
verið orðinn auðkýfingur. (139) En afrískt gúmmí var ekki einvörðugu já-
kvætt fyrir útþenslu efnahagsins á þessum tíma, það hafði einnig yfir sér
ímynd ógnar og grimmdar. Árið 1904 olli skýrsla Rogers Casement, The
Casement Report, miklu hneyksli en þar fór hann í saumana á kerfisbund-
inni villimennsku, þrældómi, limlestingum og pyntingum á frumbyggjum í
kongó vegna gúmmíekranna sem leopold II konungur Belgíu hafði komist
yfir.54 Bradshaw telur það mögulegt að samtímalesendur Forsters hafi litið
Henry Wilcox neikvæðum augum, jafnvel af jafnmikilli vanþóknun og fíla-
beinssölumanninn kurt og félaga hans í Innstu myrkur (e. Heart of Darkness)
eftir joseph Conrad sem kom út árið 1899.55 Síðar í sögunni er einmitt sagt
frá því að Margaret (og Tibby) hafi gert sér grein fyrir skuggahliðunum á
52 jafnvel samanburðurinn við hvalinn dregur fram rányrkju tengda náttúrunni.
53 David Bradshaw, „Howards End“, bls. 162–164.
54 kongó er fyrrum nýlenda í Mið-Afríku og varð formlega belgískt yfirráðasvæði á
Berlínar-fundinum 1885. Ráðstefnan átti að stýra nýlendustefnu Evrópu og við-
skiptum í Afríku á tímum nýju heimsvaldastefnunnar. Árið 1908 tók belgíska þingið
við kongó af leopold II. konungurinn skildi að það var engin leið fyrir hann að
halda nýlendunni eftir að kúgun hans á innfæddum varð alþjóðlegt hneykslismál.
Hann ákvað þó að hann myndi ekki gefa hana frá sér heldur selja belgísku þjóðinni
á háu verði. Og ef Belgía tæki ekki yfir nýlenduna fljótlega þá myndi eitthvert annað
valdamikið ríki gera það. Frakkland og Þýskaland litu til dæmis landið hýru auga og
gúmmíágóðann sem það skilaði af sér. Sjá til dæmis Adam Hochschild, King Leopold‘s
Ghost. A Story of Greed, Terror, and Heroism in Colonial Africa, Boston/New York: A
Mariner Book, 1998, loc. 354.
55 David Bradshaw, „Howards End“, bls. 164.