Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2022, Síða 105

JóN BRAGI PáLSSON
104
Byltingin réttlætir dráp í nafni hins algjöra takmarks og snýst því upp í hinn
röklega glæp þar sem allt verður röklega leyfilegt vegna hins endanlega tak-
marks, ódauðleikans. Rökleg niðurstaða byltingarinnar er morðið.
Ráðgátan sem Camus fæst við í Uppreisnarmanninum er ástæða þess að
uppreisnin tapar upprunalegum tilgangi sínum og umbreytist í byltinguna.
Einnig reynir hann að svara því hvort uppreisnin sé dæmd til þess að verða
að byltingu. ólíkt umfjöllunarefni Goðsagnarinnar um Sisyfos eru þessar
spurningar stjórnmálaheimspekilegs eðlis en fást ekki aðeins við upplifun
einstaklingsins gagnvart dauðanum. Vandamálið er ekki lengur að finna til-
gang með lífinu til að forðast fjarstæðuna og sjálfsmorðið heldur að spyrja
hvort hægt sé að réttlæta morð, eða öllu heldur hvort morðið sé rökleg
niðurstaða samfélags í leit að tilgangi sínum andspænis fjarstæðunni.
Upprunalegur tilgangur uppreisnarinnar
Þrátt fyrir að uppreisnin leiði til byltingar vill Camus ekki gefa hana upp
á bátinn og horfa til íhaldssemi, trúarbragða eða stöðnunar. uppreisnin er
góð í sjálfu sér og nauðsynleg í baráttunni við fjarstæðuna til þess að upp-
hefja lífið gagnvart dauðanum. Það þarf einungis að koma í veg fyrir að upp-
runalegur tilgangur hennar gleymist og hún þróist út í algjöra byltingu eða
missi mátt sinn og leiði til uppgjafar og sjálfsmorðsins.
Til þess að halda í upprunalegt markmið sitt verður uppreisnin því að
eiga sér takmörk og engan eiginlegan endi. Það er hin algjöra höfnun á
öllum gildum sem verður að þránni eftir endanlegu takmarki algjörs tilgangs
og ódauðleika sem snýr uppreisninni óhjákvæmilega upp í andhverfu sína.
Takmörk uppreisnarinnar er mannleg tilvist. Hún er alltaf á mörkum höfn-
unar og samþykktar, hún er ávallt samtímis barátta og auðmýkt. Baráttan er
hið sisyfosíska ástand „meðvitundar og höfnunar“,46 það er hún er endalaus
vegna þess að hún gengst við því að hún hefur ekkert endanlegt takmark.
Hún byggir einungis á því að baráttan sé í sjálfu sér markmiðið: „Baráttan
til að ná upp á tindinn er nóg til að fylla eitt mannshjarta.“47 Þannig er
mannleg tilvist eða mennskan í senn takmörk og takmark baráttunnar, hún
er barátta gegn fjarstæðunni sem lifir meðvituð um dauðann í stað þess að
afneita honum. uppreisnin sem á rót sína í höfnun á dauðanum sem sínu
endanlega hlutskipti verður því að heyja meðvitaða baráttu við dauðann í
stað þess að afneita honum eða samþykkja.
46 Albert Camus, The Myth of Sisyphus and Other Essays, bls. 54.
47 Albert Camus, „Goðsögnin um Sisyfos“, bls. 53.