Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2022, Blaðsíða 19
AðAlHEIðuR GuðmunDSDóTTIR
18
1. Blátönn sendir Ála til systur sinnar nóttar, sem er tröll. nótt
ræður yfir dimmum dal og býr í helli sem hún dvelur þó ein-
göngu í á nóttunni. Þegar Áli neitar að samlagast nótt, það er
borða með henni hrossakjöt og mannakjöt og sofa hjá henni,
hverfur hún á braut eftir að hún byrgir hann inni í hellinum.
Þegar Áli sleppur úr hellinum villist hann á skógum og ratar
ekki heim. Í kjölfarið ráfar hann illa til reika þar til hann kemur
í ríki meykóngs, Þornbjargar, sem hann kvænist. Þegar álögin
eru mælt fram leggur Áli fram gagnálög og segir að þegar hann
losni undan álögunum skuli Blátönn verða að hellu (steini).20
Áli minnir á Hjálmþé, þann sem fyrr var getið, og á samskipti
við tröll að næturlagi.
2. Glóðarauga, bróðir Blátannar og nóttar, leggur á Ála á sjálfa
brúðkaupsnóttina og breytir honum í grimman varg sem skuli
drepa bæði menn og fé, og Áli leggur fram gagnálög á móti.
Eftir miklar hrakningar og dýrslega hegðun kemst Áli í öruggt
skjól í koti karls og kerlingar, þar sem hann losnar undan álög-
unum. karl og kerling skila Ála svo heilum heim í höllina. Í
miðaldasögum er orðið vargur yfirleitt notað um úlfa en ekki
ber þó að útiloka víðari merkingu, einkum birni og jafnvel refi;
vargurinn hegðar sér þó engu að síður eins og úlfur, til dæmis
með því að stökkva og hlaupa yfir mannfjöldann sem reynir að
fanga hann.
lagerholm, Drei lygisǫgur, bls. lxii–lxiv; Einar ól. Sveinsson, Verzeichnis isländischer
Märchenvarianten, FF Communications 83, Helsinki: Academia Scientiarum Fen-
nica, 1929, bls. liii–liv. White telur að Áli sé hnepptur í álög fimm sinnum, þar sem
hann fæðist undir eins konar álögum líka, sbr. Tiffany nicloe White, „Corruption
and Redemption. An Ecotheological Reading of Ála Flekks saga“, bls. 108–117.
20 Í ljósi alþýðuskýringa er áhugavert að þegar Áli grípur til gagnálaga og leggur á
Blátönn að hún verði að steinhellu er engu líkara en að hann sé að færa Blátönn
og það sem hún stendur fyrir yfir í steininn. Þótt það komi reyndar fyrir í þjóð-
sögum, bæði íslenskum og skandinavískum, að fólki sé breytt í stein með álögum
(Åke lagerholm, Drei lygisǫgur, bls. 89) sver gjörningurinn sig einnig í ætt við alda-
gamla alþýðutrú, þar sem því var víða trúað að hægt væri að losa fólk við sjúkdóma
og önnur mein með því að færa meinið yfir á stokka og steina, sbr. Fredrik Skott,
„Passing Through as Healing and Crime“, Arv 70/2014, bls. 75–100; sjá einnig
leif Søndergaard, „Imagining Plague. The Black Death in medieval mentalities“,
Living with The Black Death, ritstjórar lars Bisgaard og leif Søndergaard, Odense:
university Press of Southern Denmark, 2009, bls. 207–233, hér bls. 231.