Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2022, Blaðsíða 256

ARFUR PlATOnS
255
Við tökum eftir því að hvergi er útilokað að Arkesilás hafi í raun haft skoð-
anir, kannski þá skoðun að honum yrði þekkingar ekki auðið; aðeins er full-
yrt að hann hafi aldrei flíkað skoðunum sínum.
Samkvæmt Cíceró (og samkvæmt Arkesilási, að því er virðist) hélt Sókr-
ates að ekkert yrði vitað. Væntanlega hefur hann í huga að Sókrates sagðist
hafa rannsakað með aðferð sinni en ekki hafa fundið það sem hann leitaði
að. En svo virðist vera sem Arkesilás, ef marka má Cíceró, taki undir þetta.
Hvernig ber þá að skilja notkun Arkesilásar á aðferð Sókratesar? notar hann
hana til að leita sannleikans (eins og Cíceró segir stundum), en finnur engin
svör, sem aftur fær hann til að segja (í ljósi reynslu sinnar) að ekkert verði
vitað? Eða byrjar hann á því (eins og Cíceró gefur líka í skyn) að samþykkja
að ekkert verði vitað og notar síðan aðferðina til að staðfesta það innsæi?
Í stuttu máli, hvort kemur fyrst, innsæið að ekkert verði vitað og staðfest-
ing aðferðarinnar á þessu eða notkun á sókratísku aðferðinni sem leiðir til
innsæisins að ekkert verði vitað? Þetta hefur löngum verið meginspurningin
um efahyggju Arkesilásar. Vitnisburður okkar um þetta atriði er mótsagna-
kenndur. Ástandið hefur getið af sér margar og innbyrðis ólíkar túlkanir á
heimspeki Arkesilásar og notkun hans á sókratísku aðferðinni.24
Í þeim brotum úr verkum Cícerós sem vitnað var til að ofan virðist að-
ferðin réttlæta innsæið. Öðru máli gegnir um lengsta og mikilvægasta vitnis-
burðinn, sem þó er með afbrigðum erfitt að túlka og sýnir vandann í hnot-
skurn. Hann er að finna í Akademísku bókunum eftir Cíceró (1.44−46), rétt
áður en varðveittum handritum sleppir:
Það var ekki óbilgirni eða keppnisskap (alltént að mínu viti) sem
olli deilum Arkesilásar við Zenon, heldur torræðni þeirra hluta
sem áður höfðu fengið Sókrates til að viðurkenna fávísi sína. Þessi
torræðni hafði á undan Sókratesi fengið Demokrítos, Anaxagóras,
Empedókles og nánast alla fornmennina til að segja að ekkert yrði
skilið, ekkert greint, ekkert vitað, því skilningarvitin væru þröng,
hugarnir veikburða, lífshlaupið stutt og sannleikanum (eins og
Demokrítos sagði) hefði verið sökkt í djúpinu; allt réðist af skoð-
unum og siðum, en ekkert væri eftir handa sannleikanum, og því
24 Um túlkunarkosti sjá einkum eftirfarandi þrjú verk: John M. Cooper, „Arcesilaus.
Socratic and Skeptic“, Knowledge, Nature, and the Good. Essays on Ancient Philosophy,
Princeton: Princeton University Press, 2004, bls. 81–103; Anthony A. long,
„Arcesilaus in his Time and Place“, From Epicurus to Epictetus: Studies in Hellenistic
and Roman Philosophy, Oxford: Oxford University Press, 2006, bls. 96–113; Charles
Brittain, Cicero. On Academic Scepticism, Indianapolis: Hackett, 2008.