Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2022, Blaðsíða 143

ATLI ANTONSSON
142
læðingi illskuna sem lá bæld í sálarlífi Jóns. Annaðhvort með kossi lífsins eða
með því að kynna hann fyrir eiturlyfjum sem ýttu undir geðveiki hans. Eig-
inkona Davíðs gagnrýnir hann fyrir að eyða svona miklum tíma í skriftir um
fortíðina og heldur því fram að hann sé í raun að skrifa sögulega skáldsögu.
Þótt hann mótmæli því stöðugt er ritsmíð hans á mörkunum á svipaðan hátt
og Allt með kossi vekur er á mörkum sögulegu skáldsögunnar. Kannski á við-
leitni Davíðs til að skrásetja og textinn sem hann setur saman ýmislegt sam-
eiginlegt með annarri metsölubók þessara ára, nefnilega Rannsóknarskýrslu
Alþingis um bankahrunið (2010), þar sem einnig var rýnt í áratuginn á undan
og reynt að staðsetja rofið og meta hvað fór úrskeiðis.
Skáldsagan Öræfi eftir ófeig Sigurðsson er á yfirborðinu mjög ólík Allt
með kossi vekur. Með þeim eru þó ákveðnar samsvaranir sem má rekja til þess
að báðar bregðast þær við sama sögulega veruleikanum í upphafi annars ára-
tugarins. Í báðum frásögnum lítur skrásetjari sem staddur er í framtíðinni
aftur til atburða sem eiga að hafa gerst árið 2003 og ná hápunkti í dauða
einnar eða fleiri aðalpersóna, auk þess sem báðar innihalda eldgos sem mark-
ar þáttaskil í þjóðlífinu. Og þótt hvorug sagan ræði Hrunið verður ekki litið
framhjá því að við túlkun verkanna í sínu sögulega samhengi er það ónefnda
viðmiðið sem lesandinn tekur með sér inn í lesturinn. Meðvitund um sam-
félagsleg áhrif Hrunsins skýrir hvers vegna skáldsögurnar vekja tilfinningu
fyrir því að heil eilífð aðskilji samtímann frá árinu 2003 þótt í raun og veru
hafi Allt með kossi vekur komið út aðeins 8 árum og Öræfi 11 árum eftir þetta
örlagaár. Eitthvað gerðist sem markaði skýr skil á milli veraldarinnar sem
var og þeirrar sem nú ríkir. Báðar sögurnar hverfast um táknrænan dauða,
um augnablikið þegar ekki varð lengur snúið við og þær beina báðar athygli
sinni að tímanum rétt áður en skrefið var tekið yfir þröskuldinn.
Eins og áður sagði má skipta flestum hamfaraskáldsögum upp í það sem
gerist fyrir hamfarirnar, meðan á þeim stendur og eftir þær. Öræfi skera sig
úr að því leyti að bókin inniheldur ekki bara eitt heldur tvö risaeldgos, en
næstum öll atburðarásin gerist á milli þessara gosa. Eldgosin eru ekki bein-
línis hluti fléttunnar í lífi aðalpersónanna. Þess í stað afmarka eldgosin tíma-
ramma sem rúmar bæði söguþráðinn og þann umfangsmikla fróðleik um
Öræfasveit sem borinn er á borð í sögunni. Öræfi er illskilgreinanleg skáld-
saga þar sem aðalpersónan Bernharður Fingurbjörg er kannski aukaatriði
vegna þess að bókina má lesa sem „altæka skýrslu“ um Öræfasveit, svo notað
sé orðalag dr. Lassa, eins af sögumönnum skáldsögunnar. Fyrra eldgosið er
gosið í Öræfajökli 1362 sem dr. Lassi segir frá snemma í sinni ritsmíð, sem
myndar eina af mörgum sögum innan sögunnar: