Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2022, Blaðsíða 259

SVAVAR HRAFn SVAVARSSOn
258
hins vegar búin að vera og skilningur hennar á aðferð Sókratesar úr sögunni
fyrir fullt og allt. En um svipað leyti gerist það (kannski örlitlu fyrr) að aka-
demískur heimspekingur að nafni Ænesidemos sagði skilið við þennan skóla
og þóttist leita aftur til róttækrar efahyggju Pyrrhons. Það er síðan hann sem
heldur aðferðinni lifandi og þannig birtist hún enn meira en tveimur öldum
síðar í efahyggjubókunum eftir Sextos Empeiríkos.
Cíceró finnst sem Arkesilás fylgi Platoni réttilega að málum, að Platon
sé jafnleitandi og Arkesilás. Um þetta atriði voru áhöld á hans tíð og var það
einkum Antíokkos frá Askalon sem vildi aðgreina Platon og Arkesilás, þótt
hann hafi viðurkennt að Arkesilás hafi fylgt Sókratesi að málum, enda gerði
hann skýran greinarmun á Sókratesi og Platoni. Cíceró greinir sjálfur frá
þessum viðhorfum Antíokkosar og andæfir þeim. Hann segir að hjá Plat-
oni sé ekkert fullyrt, heldur færð rök með og á móti hugmyndum, allt sé í
stöðugri rannsókn, að ekkert sé sagt vera öruggt. Þessar hugmyndir Cícerós
enduróma í yngri textum platonista, einkum sjöttu aldar ritinu Inngangi að
platonskri heimspeki, þar sem nafnlaus höfundurinn reynir að hrekja þær, sem
fyrr segir.
5. Skýringar á efahyggju Arkesilásar
nú hefur sagan verið rakin í samræmi við þá þekkingu sem við búum yfir
um þessar mundir og helstu túlkunarkostir reifaðir. Heimspekingarnir sem
eru kenndir við nýju Akademíuna, þessir platonsku efahyggjumenn, áttu í
samræðum við aðra heimspekinga, ekki síst við stóumenn um möguleikann
á þekkingu, en einnig um önnur viðfangsefni, sem og við epikúringa. Þeir
virðast iðulega hafa lagt út af forsendum viðmælenda sinna, að sókratískum
sið, en ekki hafa gefið upp eigin skoðanir. Þó er ekki útilokað að þeir hafi
haft skoðanir, en þær léku ekki hlutverk í rökræðunum. Að því er virðist
vildu þeir knýja viðmælendur sína til að viðurkenna möguleikann á því að
þeir hefðu rangt fyrir sér, aftur að sókratískum sið, og byggju því ekki yfir
þekkingu á viðfangsefninu, því hinar gefnu forsendur gætu einnig leitt til
niðurstöðu sem væri í mótsögn við niðurstöðu viðmælendanna sjálfra. Fyrst
svo væri, bæri að fresta dómi, því röksemdir akademísku heimspekinganna
og viðmælenda þeirra væru jafngildar. Þeir virðast jafnframt hafa haldið að
það væri handan mannlegrar getu að öðlast þekkingu, hvort sem það var
ályktun af stöðugum samræðum eða viðurkennd forsenda sem niðurstöður
samræðnanna styddu.
Það er ljóst að þeir bættu ýmsu við þá aðferð sem Platon lætur Sókrates